Ο ΥΠΑΤΟΣ ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΚΥΛΑΚΙ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΤΟΥ
Μετάφραση Κειμένου:
Στον Λ. Αιμίλιο Παύλο, ύπατο για δεύτερη φορά, έλαχε ο κλήρος να διεξάγει πόλεμο με τον Πέρση βασιλιά. Όταν επέστρεψε το βραδάκι, στο σπίτι, η κορούλα του, η Τέρτια, η οποία τότε ήταν πάρα πολύ μικρούλα, έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα της. Ο πατέρας, έδωσε στην κόρη ένα φιλί αλλά παρατήρησε ότι ήταν πολύ λυπημένη. «Τι είναι;» είπε «Τέρτιά μου, γιατί είσαι λυπημένη; Τι σου συμβαίνει;». «Πατέρα μου» απάντησε εκείνη «πέθανε ο Πέρσης». Είχε πεθάνει, λοιπόν, ένα σκυλάκι με εκείνο το όνομα, το οποίο η κοπέλα αγαπούσε πολύ. Τότε ο πατέρας είπε στην Τέρτια «δέχομαι τον οιωνό». Έτσι, από έναν τυχαίο λόγο προγεύτηκε νοερά (αισθάνθηκε προκαταβολικά στην ψυχή του) την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου.
Στον Λ. Αιμίλιο Παύλο, ύπατο για δεύτερη φορά, έλαχε ο κλήρος να διεξάγει πόλεμο με τον Πέρση βασιλιά. Όταν επέστρεψε το βραδάκι, στο σπίτι, η κορούλα του, η Τέρτια, η οποία τότε ήταν πάρα πολύ μικρούλα, έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα της. Ο πατέρας, έδωσε στην κόρη ένα φιλί αλλά παρατήρησε ότι ήταν πολύ λυπημένη. «Τι είναι;» είπε «Τέρτιά μου, γιατί είσαι λυπημένη; Τι σου συμβαίνει;». «Πατέρα μου» απάντησε εκείνη «πέθανε ο Πέρσης». Είχε πεθάνει, λοιπόν, ένα σκυλάκι με εκείνο το όνομα, το οποίο η κοπέλα αγαπούσε πολύ. Τότε ο πατέρας είπε στην Τέρτια «δέχομαι τον οιωνό». Έτσι, από έναν τυχαίο λόγο προγεύτηκε νοερά (αισθάνθηκε προκαταβολικά στην ψυχή του) την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου.
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
1. «ut domum. . . rediit»: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που εισάγεται με τον απλό χρονικό σύνδεσμο ut . Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό χρόνου αορίστου για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργει ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος της κύριας πρότασης .
2. «quae. . . . .erat»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική- προσδιοριστική στο πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία θηλυκού γένους και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός χρόνου παρατατικού για τη διάρκεια στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης.
3. «quem. . . amabat»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική- προσδιοριστική στο πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός χρόνου παρατατικού για τη διάρκεια στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης.
1. «ut domum. . . rediit»: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που εισάγεται με τον απλό χρονικό σύνδεσμο ut . Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό χρόνου αορίστου για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργει ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος της κύριας πρότασης .
2. «quae. . . . .erat»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική- προσδιοριστική στο πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία θηλυκού γένους και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός χρόνου παρατατικού για τη διάρκεια στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης.
3. «quem. . . amabat»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική- προσδιοριστική στο πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός χρόνου παρατατικού για τη διάρκεια στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
consuli: ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στη δοτική προσωπική L. Aemilio Paulo, που λειτουργεί ως παράθεση.
L. Aemilio Paulo: δοτική προσωπική, δίπλα στο απρόσωπο ρήμα obtingit, από την οποία αντλούμε το υποκείμενο του τελικού απαρεμφάτου gerere σε αιτιατική L. Aemilium Paulum
gerere: Τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο του απροσώπου ρήματος obtingit. Έχουμε ετεροπροσωπία
domum: απρόθετη αιτιατική, που δηλώνει την προς τόπο κίνηση- κατεύθυνση και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα rediit.
Τertia: ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στo υποκείμενο filiola, του ρήματος, που λειτουργεί ως επεξήγηση.
filiae: δοτική, του εμμέσου αντικειμένου του διπτώτου ρήματος dedit.
Quid est- mea Teria?: ανεξάρτητη πρόταση, ευθεία ερώτηση, μερικής αγνοίας.
tristis: κατηγορούμενο στο εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος tu.
tibi: δοτική, ως ετερόπτωτος προσδιορισμός, δοτική προσωπική ηθική δίπλα στο ρήμα accidit.
respondit: ρήμα δίπτωτο. Άμεσο αντικείμενό του είναι ο ευθύς, όταν τραπεί σε πλάγιο και το έμμεσο αντικείμενό του τίθεται σε δοτική του προσώπου και αντλείται από την κλητική προσφώνηση, δηλαδή Patri.
nomine: απρόθετη αφαιρετική της ιδιότητας, ως ετερόπτωτος επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα parierat.
Τertiae: α) πρόκειται για απρόθετη δοτική που φανερώνει το έμμεσο αντικείμενο του διπτώτου ρήματος dixit (το άμεσο είναι ο ευθύς, όταν τραπεί σε πλάγιο) b) πρόκειται για απρόθετη γενική, ως ετερόπτωτο ονοματικό προσδιορισμό στο pater, γενική κτητική.
triumphi: γενική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμό, που προσδιορίζει το spem, γενική αντικειμενική.
consuli: ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στη δοτική προσωπική L. Aemilio Paulo, που λειτουργεί ως παράθεση.
L. Aemilio Paulo: δοτική προσωπική, δίπλα στο απρόσωπο ρήμα obtingit, από την οποία αντλούμε το υποκείμενο του τελικού απαρεμφάτου gerere σε αιτιατική L. Aemilium Paulum
gerere: Τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο του απροσώπου ρήματος obtingit. Έχουμε ετεροπροσωπία
domum: απρόθετη αιτιατική, που δηλώνει την προς τόπο κίνηση- κατεύθυνση και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα rediit.
Τertia: ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στo υποκείμενο filiola, του ρήματος, που λειτουργεί ως επεξήγηση.
filiae: δοτική, του εμμέσου αντικειμένου του διπτώτου ρήματος dedit.
Quid est- mea Teria?: ανεξάρτητη πρόταση, ευθεία ερώτηση, μερικής αγνοίας.
tristis: κατηγορούμενο στο εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος tu.
tibi: δοτική, ως ετερόπτωτος προσδιορισμός, δοτική προσωπική ηθική δίπλα στο ρήμα accidit.
respondit: ρήμα δίπτωτο. Άμεσο αντικείμενό του είναι ο ευθύς, όταν τραπεί σε πλάγιο και το έμμεσο αντικείμενό του τίθεται σε δοτική του προσώπου και αντλείται από την κλητική προσφώνηση, δηλαδή Patri.
nomine: απρόθετη αφαιρετική της ιδιότητας, ως ετερόπτωτος επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα parierat.
Τertiae: α) πρόκειται για απρόθετη δοτική που φανερώνει το έμμεσο αντικείμενο του διπτώτου ρήματος dixit (το άμεσο είναι ο ευθύς, όταν τραπεί σε πλάγιο) b) πρόκειται για απρόθετη γενική, ως ετερόπτωτο ονοματικό προσδιορισμό στο pater, γενική κτητική.
triumphi: γενική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμό, που προσδιορίζει το spem, γενική αντικειμενική.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
vesper= όνομα ουσιαστικό γ΄ κλίσης, το ουσιαστικό στη γενική ενεστώτα έχει τύπους vesperi + vesperis και στην αφαιρετική vesperi+ vespere. Το ουσιαστικό δεν έχει πληθυντικό.
domus= όνομα ουσιαστικό δ΄ κλίσης, που ωστόσο εμφανίζει και τύπους β΄ κλίσης, όταν χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός.
complexus-us= όνομα ουσιαστικό τέταρτης κλίσης.
spes-ei= όνομα ουσιαστικό πέμπτης κλίσης
vesper= όνομα ουσιαστικό γ΄ κλίσης, το ουσιαστικό στη γενική ενεστώτα έχει τύπους vesperi + vesperis και στην αφαιρετική vesperi+ vespere. Το ουσιαστικό δεν έχει πληθυντικό.
domus= όνομα ουσιαστικό δ΄ κλίσης, που ωστόσο εμφανίζει και τύπους β΄ κλίσης, όταν χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός.
complexus-us= όνομα ουσιαστικό τέταρτης κλίσης.
spes-ei= όνομα ουσιαστικό πέμπτης κλίσης
ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ: eo
Αρχικοί χρόνοι: (eo, ii (ivi),itum, ire )
INDICATIVUS
PRAESENS IMPERFECTUM FUTURUM PERFECTUM
eo ibam ibo ii (ivi)
is ibas ibis isti
it ibat ibit iit
imus ibamus ibimus iimus
itis ibatis ibitis iistis
eunt ibant ibunt ierunt/iere
Αρχικοί χρόνοι: (eo, ii (ivi),itum, ire )
INDICATIVUS
PRAESENS IMPERFECTUM FUTURUM PERFECTUM
eo ibam ibo ii (ivi)
is ibas ibis isti
it ibat ibit iit
imus ibamus ibimus iimus
itis ibatis ibitis iistis
eunt ibant ibunt ierunt/iere
ΚΛΙΣΗ ΡΗΜΑΤΟΣ CAPIO
Τα παρακάτω ρήματα αν και στην οριστική ενεστώτα λήγουν σε -io, δεν ανήκουν στην τέταρτη αλλά στην τρίτη συζυγία:
capio-cepi-captum-capere,
cupio-cupivi-cupitum-cupere,
facio-feci-factum-facere,
fugio-fugi-fugitum-fugere,
pario-peperi-partum-parere,
specio-spexi-spectum-specere
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
INDICATIVUS
PRAESENS IMPERFECTUM FUTURUM PERFECTUM
capio capiebam capiam cepi
capis capiebas capies cepisti
capit capiebat capiet cepit
capimus capiebamus capiemus cepimus
capitis capiebatis capietis cepistis
capiunt capiebant capient ceperunt-cepere
INFINITIVUS: capere
Τα παρακάτω ρήματα αν και στην οριστική ενεστώτα λήγουν σε -io, δεν ανήκουν στην τέταρτη αλλά στην τρίτη συζυγία:
capio-cepi-captum-capere,
cupio-cupivi-cupitum-cupere,
facio-feci-factum-facere,
fugio-fugi-fugitum-fugere,
pario-peperi-partum-parere,
specio-spexi-spectum-specere
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
INDICATIVUS
PRAESENS IMPERFECTUM FUTURUM PERFECTUM
capio capiebam capiam cepi
capis capiebas capies cepisti
capit capiebat capiet cepit
capimus capiebamus capiemus cepimus
capitis capiebatis capietis cepistis
capiunt capiebant capient ceperunt-cepere
INFINITIVUS: capere
ΤΕΤΑΡΤΗ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
1) Περιλαμβάνει ουσιαστικά και από τα τρία γένη. Τα αρσενικα έχουν κατάληξη σε -(θηλυκά είναι , ,) ενώ τα ουδέτερα σε -.
2) Την δοτική του ενικού τα αρσενικα σε -us, έχουν δύο καταλήξεις -ui, -u.
SINGULARIS
NOMINATIVUS fruct-us corn-u
GENETIVUS fruct-us corn-us
DATIVUS fruct-ui fruct-u corn-ui
ACCUSATIVUS fruct-um corn-u
VOCATIVUS fruct-us corn-u
ABLATIVUS fruct-u corn-u
PLURALIS
NOMINATIVUS fruct-us corn-ua
GENETIVUS fruct-uum corn-uum
DATIVUS fruct-ibus corn-ibus
ACCUSATIVUS fruct-us corn-ua
VOCATIVUS fruct-us corn-ua
ABLATIVUS fruct-ibus corn-ibus
Το θηλυκό domus είναι ανώμαλο και κλίνεται ως εξής:
SINGULARIS PLURALIS
NOMINATIVUS dom-us dom-us
GENETIVUS dom-us dom-uum dom-orum
DATIVUS dom-ui dom-ibus
ACCUSATIVUS dom-um dom-os
VOCATIVUS dom-us dom-us
ABLATIVUS dom-o dom-ibus
1) Περιλαμβάνει ουσιαστικά και από τα τρία γένη. Τα αρσενικα έχουν κατάληξη σε -(θηλυκά είναι , ,) ενώ τα ουδέτερα σε -.
2) Την δοτική του ενικού τα αρσενικα σε -us, έχουν δύο καταλήξεις -ui, -u.
SINGULARIS
NOMINATIVUS fruct-us corn-u
GENETIVUS fruct-us corn-us
DATIVUS fruct-ui fruct-u corn-ui
ACCUSATIVUS fruct-um corn-u
VOCATIVUS fruct-us corn-u
ABLATIVUS fruct-u corn-u
PLURALIS
NOMINATIVUS fruct-us corn-ua
GENETIVUS fruct-uum corn-uum
DATIVUS fruct-ibus corn-ibus
ACCUSATIVUS fruct-us corn-ua
VOCATIVUS fruct-us corn-ua
ABLATIVUS fruct-ibus corn-ibus
Το θηλυκό domus είναι ανώμαλο και κλίνεται ως εξής:
SINGULARIS PLURALIS
NOMINATIVUS dom-us dom-us
GENETIVUS dom-us dom-uum dom-orum
DATIVUS dom-ui dom-ibus
ACCUSATIVUS dom-um dom-os
VOCATIVUS dom-us dom-us
ABLATIVUS dom-o dom-ibus