44. Η ζωή των τυράννων
Μετάφραση
Αυτή είναι η ζωή των τυράννων, στην οποία δεν μπορεί να υπάρχει καμία εμπιστοσύνη, καμία αγάπη, καμία πίστη σε σταθερή φιλία: όλα είναι πάντοτε ύποπτα και ανήσυχα στους τυράννους· η φιλία δεν έχει καμία θέση σε αυτούς. Γιατί δεν ξέρω ποιος μπορεί να αγαπά αυτόν, τον οποίο φοβάται είτε αυτόν στον οποίο πιστεύει ότι εμπνέει φόβο. Συνηθίζουν όμως να δείχνουν υποκριτικό σεβασμό στους τυράννους, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα. Αν όμως ίσως, όπως συνήθως συμβαίνει, χάσουν την εξουσία, τότε γίνεται αντιληπτό, πόσο τους έλειπαν οι φίλοι. Αυτό είναι, αυτό που λέγεται ότι είπε ο Ταρκίνιος όταν ήταν εξόριστος: «Τότε κατάλαβα, ποιους είχα πιστούς φίλους, ποιους απίστους όταν δεν μπορούσα πια να ανταποδώσω τη χάρη ούτε στον ένα, ούτε στον άλλο».
Αυτή είναι η ζωή των τυράννων, στην οποία δεν μπορεί να υπάρχει καμία εμπιστοσύνη, καμία αγάπη, καμία πίστη σε σταθερή φιλία: όλα είναι πάντοτε ύποπτα και ανήσυχα στους τυράννους· η φιλία δεν έχει καμία θέση σε αυτούς. Γιατί δεν ξέρω ποιος μπορεί να αγαπά αυτόν, τον οποίο φοβάται είτε αυτόν στον οποίο πιστεύει ότι εμπνέει φόβο. Συνηθίζουν όμως να δείχνουν υποκριτικό σεβασμό στους τυράννους, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα. Αν όμως ίσως, όπως συνήθως συμβαίνει, χάσουν την εξουσία, τότε γίνεται αντιληπτό, πόσο τους έλειπαν οι φίλοι. Αυτό είναι, αυτό που λέγεται ότι είπε ο Ταρκίνιος όταν ήταν εξόριστος: «Τότε κατάλαβα, ποιους είχα πιστούς φίλους, ποιους απίστους όταν δεν μπορούσα πια να ανταποδώσω τη χάρη ούτε στον ένα, ούτε στον άλλο».
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
- «in qua. . . potest»: δευτερεύουσα αναφορική, επιθετική-προσδιοριστική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία θηλυκού γένους qua. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός, χρόνου ενεστώτα για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο κατηγορούμενο του υποκειμένου της κύριας πρότασης vita.
- «quis. . . possit» : δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική, απλή, μερικής αγνοίας πρόταση. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quis και εκφέρεται με υποτακτική καθώς η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της δευτερεύουσας πρότασης. Ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Πρόκειται δηλαδή για υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (η εξάρτηση βρίσκεται στο ρήμα ενεστώτα nescio), για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν. Η πρόταση χρησιμοποιείται ως αντικείμενο στο ρήμα της κύριας πρότασης.
- «quem metuat»: δευτερεύουσα αναφορική, επιθετική-προσδιοριστική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους quem. Εκφέρεται με υποτακτική, καθώς βρίσκεται σε πλάγιο λόγο (η εξάρτησή της βρίσκεται στην υποτακτική possit, η οποία εξαρτάται από την οριστική nescio). Ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων: υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου –nescio για το σύγχρονο στο παρόν. Στην περίπτωση μετατροπής του πλαγίου σε ευθύ η υποτακτική θα μείνει ως έχει καθώς τώρα θα εξαρτάται από την απορηματική υποτακτική της ευθείας ερώτησης. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός του αντικείμενο του τελικού απαρεμφάτου, eum.
- «a quo. . . putet»: δευτερεύουσα αναφορική, επιθετική-προσδιοριστική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους quο. Εκφέρεται με υποτακτική, καθώς βρίσκεται σε πλάγιο λόγο (η εξάρτησή της βρίσκεται στην υποτακτική possit, η οποία εξαρτάται από την οριστική nescio). Ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων: υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου –nescio για το σύγχρονο στο παρόν Στην περίπτωση μετατροπής του πλαγίου σε ευθύ η υποτακτική θα μείνει ως έχει καθώς τώρα θα εξαρτάται από την απορηματική υποτακτική της ευθείας ερώτησης. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός του δεύτερο αντικείμενο του τελικού απαρεμφάτου, eum.
- «quodsi . . . ceciderunt»: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, που εισάγεται με θετικό υποθετικό σύνδεσμο quodsi και εκφέρεται με οριστική ιστορικού παρακειμένου. Η απόδοση βρίσκεται στο απρόσωπο ρήμα intellegitur, δηλαδή σε οριστική ενεστώτα. Έχουμε α΄ είδος υποθετικών λόγων για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός, με υπόθεση που αναφέρεται στο παρελθόν ενώ η απόδοση αναφέρεται στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης intellegitur.
- «ut . . .fit»:δευτερεύουσα παρενθετική απλή παραβολική πρόταση (ή αναφορική-παραβολική). Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και στην πραγματικότητα πρόκειται για επιρρηματική πρόταση που έχει τη θέση β’ όρου σύγκρισης (ως α΄ όρος θεωρείται η παραπάνω υποθετική πρόταση, στην οποία εννοείται το sic). Εκφέρεται με οριστική καθώς η σύγκριση αφορά δύο καταστάσεις, από τις οποίες αυτή που δηλώνεται από την παραβολική πρόταση είναι ή θεωρείται αντικειμενική πραγματικότητα. H πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα της παραβολικής ceciderunt.
- «quam. . . fuerint»: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική, απλή, μερικής αγνοίας πρόταση. Εισάγεται με το ποσοτικό επίρρημα quam και εκφέρεται με υποτακτική γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της δευτερεύουσας πρότασης. Ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Πρόκειται δηλαδή για υποτακτική ιστορικού παρακειμένου μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (η εξάρτηση βρίσκεται στο ρήμα ενεστώτα intellegitur), για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρόν. Η πρόταση χρησιμοποιείται ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα της κύριας πρότασης.
- «quod. . . ferunt»: δευτερεύουσα αναφορική, ονοματική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quod. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός, χρόνου ενεστώτα για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως υποκείμενο της κύριας πρότασης (αν η πρόταση ληφθεί ως επιθετική προσδιοριστική τότε έχει τον ρόλο επιθετικού προσδιορισμού στο εννοούμενο υποκείμενο id).
- «quos. . . habuissem»: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική, απλή, μερικής αγνοίας πρόταση. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία αρσενικού γένους quos και εκφέρεται με υποτακτική γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της δευτερεύουσας πρότασης. Ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Πρόκειται δηλαδή για υποτακτική υπερσυντελίκου μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (η εξάρτηση βρίσκεται στο ρήμα ιστορικού παρακειμένου intellexi), για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης.
- «quos . . . . (habuissem)»: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική, απλή, μερική αγνοίας πρόταση. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία αρσενικού γένους quos και εκφέρεται με υποτακτική καθώς ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Πρόκειται δηλαδή για υποτακτική υπερσυντελίκου μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (η εξάρτηση βρίσκεται στο ρήμα ιστορικού παρακειμένου intellexi), για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης.
- «cum . . . . poteram»: δευτερεύουσα απλή επιρρηματική χρονική πρόταση, η οποία εισάγεται με τον καθαρά χρονικό σύνδεσμο cum. Eκφέρεται με οριστική γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει μόνο από χρονικής άποψης. Πρόκειται για οριστική χρόνου παρατατικού για να δηλωθεί μια διάρκεια στο παρελθόν. Παρά το γεγονός ότι η πρόταση είναι στο πλαίσιο πλαγίου λόγου, διατηρεί την οριστική της ως ένδειξη κάποιας αυτοτέλειας. Η πρόταση τέλος λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης intellexi.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
tyrannorum: γενική ως ετερόπτωστος προσδιορισμός στο Vita, γενική υποκειμενική.
benevolentiae: γενική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός σε ένα από τα υποκείμενο του ρήματος fiducia, γενική αντικειμενική.
in qua: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος potest, προσδιορίζει μεταφορικά τον τόπο.
tyrannis: δοτική προσωπική αντιχαριστική/ηθική, συναπτόμενη με το sunt. Προσδιορίζει τα κατηγορούμενα.
amicitiae: a) δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού, εξαρτώμενη από το Locus. β) γενική αντικειμενική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός, εξαρτώμενη από το locus γ) γενική κτητική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός εξαρτώμενη από το locus.
eis: απρόθετη δοτική ως προσωπική κτητική, δίπλα στο ρήμα est =υπαρκτική σημασία.
Κατά την μετατροπή σε ευθεία ερώτηση, της πλάγιας με το Possit, μπορούμε να έχουμε είτε απορηματική υποτακτική είτε οριστική. Αν επιλέξουμε υποτακτική, τότε η ακόλουθη πρόταση ακόμα και στον ευθύ εκφέρεται με υποτακτική.
Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου στην ταυτοπροσωπία: α) τίθεται σε αιτιατική όταν εξαρτάται από ενεργητικό ρήμα β) εννοείται σε ονοματική όταν εξαρτάται από προσωπικό- παθητικό ρήμα.
ad tempus: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα, η χρονική σχέση δηλώνει μέρος ενός ευρυτέρου χρονικού διαστήματος.
quod: αντικείμενο στο dixisse αλλά το «διασαφηνίζει» ο ευθύς λόγος που ακολουθεί.
amicorum: γενική αντικειμενική-συμπλήρωμα, στο έλλειψης σημαντικό επίθετο inopes.
hoc: είναι κατηγορούμενο είτε α) στη δευτερεύουσα αναφορική, ονοματική-ουσιαστική πρόταση που είναι σε θέση υποκειμένου στο ρήμα est β) στο εννούμενο υποκείμενο του est id.
neutris: α) έμμεσο αντικείμενο στο τελικό απαρέμφατο β) δοτική αντικειμενική στην περίφραση gratiam reffere.
tyrannorum: γενική ως ετερόπτωστος προσδιορισμός στο Vita, γενική υποκειμενική.
benevolentiae: γενική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός σε ένα από τα υποκείμενο του ρήματος fiducia, γενική αντικειμενική.
in qua: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος potest, προσδιορίζει μεταφορικά τον τόπο.
tyrannis: δοτική προσωπική αντιχαριστική/ηθική, συναπτόμενη με το sunt. Προσδιορίζει τα κατηγορούμενα.
amicitiae: a) δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού, εξαρτώμενη από το Locus. β) γενική αντικειμενική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός, εξαρτώμενη από το locus γ) γενική κτητική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός εξαρτώμενη από το locus.
eis: απρόθετη δοτική ως προσωπική κτητική, δίπλα στο ρήμα est =υπαρκτική σημασία.
Κατά την μετατροπή σε ευθεία ερώτηση, της πλάγιας με το Possit, μπορούμε να έχουμε είτε απορηματική υποτακτική είτε οριστική. Αν επιλέξουμε υποτακτική, τότε η ακόλουθη πρόταση ακόμα και στον ευθύ εκφέρεται με υποτακτική.
Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου στην ταυτοπροσωπία: α) τίθεται σε αιτιατική όταν εξαρτάται από ενεργητικό ρήμα β) εννοείται σε ονοματική όταν εξαρτάται από προσωπικό- παθητικό ρήμα.
ad tempus: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα, η χρονική σχέση δηλώνει μέρος ενός ευρυτέρου χρονικού διαστήματος.
quod: αντικείμενο στο dixisse αλλά το «διασαφηνίζει» ο ευθύς λόγος που ακολουθεί.
amicorum: γενική αντικειμενική-συμπλήρωμα, στο έλλειψης σημαντικό επίθετο inopes.
hoc: είναι κατηγορούμενο είτε α) στη δευτερεύουσα αναφορική, ονοματική-ουσιαστική πρόταση που είναι σε θέση υποκειμένου στο ρήμα est β) στο εννούμενο υποκείμενο του est id.
neutris: α) έμμεσο αντικείμενο στο τελικό απαρέμφατο β) δοτική αντικειμενική στην περίφραση gratiam reffere.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
nescio-nescivi (nescii)- nescitu,-nescere
fides-fiducia: ονόματα ουσιαστικά τρίτης και πρώτης κλισης αντιστοίχως, χωρίς πληθυντικό.
stabilis benevolentia - nulla caritas: οι πληθυντικοί των συνεκφορών αυτών δεν χρησιμοποιούνται
Inops: επίθετο τριτόκλιτο, με γενική πληθυντικού σε –um. → Παραθετικά: Σ.Β. egentior, -ior, -ius, ΣΒ. egentissimus, -a, -um
caritas-atis: όνομα ουσιαστικό τρίτης κλίσης, σχηματίζει πληθυντικό μόνο όταν γίνεται αναφορά σε διαφορετικά είδη στοργής.
neuter-tra-trum: αόριστη αντωνυμία.
nescio-nescivi (nescii)- nescitu,-nescere
fides-fiducia: ονόματα ουσιαστικά τρίτης και πρώτης κλισης αντιστοίχως, χωρίς πληθυντικό.
stabilis benevolentia - nulla caritas: οι πληθυντικοί των συνεκφορών αυτών δεν χρησιμοποιούνται
Inops: επίθετο τριτόκλιτο, με γενική πληθυντικού σε –um. → Παραθετικά: Σ.Β. egentior, -ior, -ius, ΣΒ. egentissimus, -a, -um
caritas-atis: όνομα ουσιαστικό τρίτης κλίσης, σχηματίζει πληθυντικό μόνο όταν γίνεται αναφορά σε διαφορετικά είδη στοργής.
neuter-tra-trum: αόριστη αντωνυμία.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
cado: πέφτω––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο) ΄
forte: τυχαία, ίσως/fortuna: τύχη––φουρτούνα
colo (colui – cultum – colere): καλλιεργώ––κουλτούρα
tempus: ο χρόνος––το τέμπο (ο ρυθμός)
intelligo: καταλαβαίνω––η ιντελιγκέντσια (η ιδιαίτερη ομάδα των διανοουμένων)
vita: ζωή––η βιταμίνη
cado: πέφτω––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο) ΄
forte: τυχαία, ίσως/fortuna: τύχη––φουρτούνα
colo (colui – cultum – colere): καλλιεργώ––κουλτούρα
tempus: ο χρόνος––το τέμπο (ο ρυθμός)
intelligo: καταλαβαίνω––η ιντελιγκέντσια (η ιδιαίτερη ομάδα των διανοουμένων)
vita: ζωή––η βιταμίνη