28. Στα ίχνη ενός δραπέτη δούλου
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
Ο Λίκινος, ο δούλος του Αισώπου μας, γνωστός σε εσένα, δραπέτευσε από την Ρώμη στην Αθήνα. Αυτός βρέθηκε για λίγο στην Αθήνα, κοντά στον Πάτρωνα τον Επικούρειο ως ελεύθερος, από εκεί έφυγε για την Ασία. Αργότερα, κάποιος Πλάτωνας από τις Σάρδεις, όταν έμαθε από επιστολή του Αισώπου ότι αυτός ήταν δραπέτης, συνέλαβε τον άνθρωπο και τον παρέδωσε σε φυλακή της Εφέσου. Εσύ ν’ αναζητήσεις τα ίχνη του ανθρώπου, σε παρακαλώ, και με την πιο μεγάλη φροντίδα είτε στείλε τον στην Ρώμη είτε φέρε τον μαζί σου καθώς επιστρέφεις από την Έφεσο. Μην σε απασχολήσει πόσο αξίζει ο άνθρωπος. Γιατί έχει μικρή χρηματική αξία όποιος είναι τέτοιος μασκαράς. Αλλά εξαιτίας την ελεεινής πράξης και του θράσους του δούλου, τόσο οργίστηκε ο Αίσωπος, ώστε τίποτα να μην μπορεί να είναι πιο ευχάριστο γι αυτόν από την επανάκτηση του δούλου.
Ο Λίκινος, ο δούλος του Αισώπου μας, γνωστός σε εσένα, δραπέτευσε από την Ρώμη στην Αθήνα. Αυτός βρέθηκε για λίγο στην Αθήνα, κοντά στον Πάτρωνα τον Επικούρειο ως ελεύθερος, από εκεί έφυγε για την Ασία. Αργότερα, κάποιος Πλάτωνας από τις Σάρδεις, όταν έμαθε από επιστολή του Αισώπου ότι αυτός ήταν δραπέτης, συνέλαβε τον άνθρωπο και τον παρέδωσε σε φυλακή της Εφέσου. Εσύ ν’ αναζητήσεις τα ίχνη του ανθρώπου, σε παρακαλώ, και με την πιο μεγάλη φροντίδα είτε στείλε τον στην Ρώμη είτε φέρε τον μαζί σου καθώς επιστρέφεις από την Έφεσο. Μην σε απασχολήσει πόσο αξίζει ο άνθρωπος. Γιατί έχει μικρή χρηματική αξία όποιος είναι τέτοιος μασκαράς. Αλλά εξαιτίας την ελεεινής πράξης και του θράσους του δούλου, τόσο οργίστηκε ο Αίσωπος, ώστε τίποτα να μην μπορεί να είναι πιο ευχάριστο γι αυτόν από την επανάκτηση του δούλου.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
1. «cum eum......cognovisset»: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, η οποία λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης comprehendit. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδεσμο cum για να δηλωθεί η βαθύτερη σχέση μεταξύ κύριας και δευτερεύουσας, μια σχέση αιτίας (δευτερεύουσα πρόταση) και αιτιατού (κύρια πρόταση), και να περιγραφεί η χρονική ευκαιρία ή οι χρονικές περιστάσεις στο πλαίσιο των οποίων συντελείται η πράξη της κύριας πρότασης. Εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου υπερσυντελίκου, μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (comprehendit= παρακείμενος με σημασία αορίστου) για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν.
2. «quanti homo sit»: δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερωτηματική, μερικής αγνοίας πρόταση που εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία ουδετέρου γένους quanti. Εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί μια ερώτηση υποκειμενικής κρίσεως και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας χρόνων, είναι δηλαδή χρόνου ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (το απαρέμφατο spectare εξαρτάται από την προστακτική ενεστώτα noli) για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν. Λειτουργεί ως αντικείμενο του τελικού απαρεμφάτου της κύριας πρότασης spectare.
3. «qui tam nihili est»: δευτερεύουσα ουσιαστική αναφορική - υποθετική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους qui. Εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και η απόδοση είναι το ρήμα est της κύρια πρότασης, οριστική ενεστώτα, για να δηλωθεί το πρώτο είδος υποθετικού λόγου, δηλ. το πραγματικό. Λειτουργεί ως υποκείμενο στο ρήμα της κύριας πρότασης est.
4. «ut nihil....fugitivi»: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση που εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με υποτακτική καθώς το αποτέλεσμα στα λατινικά θεωρείται υποκειμενική κατάσταση και ακολουθεί τους κανόνες ιδιόμορφης ακολουθίας των χρόνων καθώς το συμπέρασμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι της στιγμή που ενδεχομένως να πραγματοποιηθεί (συγχρονισμός κύριας και δευτερεύουσας πρότασης. Πρόκειται δηλαδή για υποτακτική χρόνου ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (adfectus est= παρακείμενος με σημασία ενεστώτα) για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης, στην οποία υπάρχει το επίθετο tanto, που μας προειδοποιεί ότι ακολουθεί συμπερασματική πρόταση.
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
1. «cum eum......cognovisset»: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, η οποία λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης comprehendit. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδεσμο cum για να δηλωθεί η βαθύτερη σχέση μεταξύ κύριας και δευτερεύουσας, μια σχέση αιτίας (δευτερεύουσα πρόταση) και αιτιατού (κύρια πρόταση), και να περιγραφεί η χρονική ευκαιρία ή οι χρονικές περιστάσεις στο πλαίσιο των οποίων συντελείται η πράξη της κύριας πρότασης. Εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου υπερσυντελίκου, μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (comprehendit= παρακείμενος με σημασία αορίστου) για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν.
2. «quanti homo sit»: δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερωτηματική, μερικής αγνοίας πρόταση που εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία ουδετέρου γένους quanti. Εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί μια ερώτηση υποκειμενικής κρίσεως και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας χρόνων, είναι δηλαδή χρόνου ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (το απαρέμφατο spectare εξαρτάται από την προστακτική ενεστώτα noli) για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν. Λειτουργεί ως αντικείμενο του τελικού απαρεμφάτου της κύριας πρότασης spectare.
3. «qui tam nihili est»: δευτερεύουσα ουσιαστική αναφορική - υποθετική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους qui. Εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και η απόδοση είναι το ρήμα est της κύρια πρότασης, οριστική ενεστώτα, για να δηλωθεί το πρώτο είδος υποθετικού λόγου, δηλ. το πραγματικό. Λειτουργεί ως υποκείμενο στο ρήμα της κύριας πρότασης est.
4. «ut nihil....fugitivi»: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση που εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με υποτακτική καθώς το αποτέλεσμα στα λατινικά θεωρείται υποκειμενική κατάσταση και ακολουθεί τους κανόνες ιδιόμορφης ακολουθίας των χρόνων καθώς το συμπέρασμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι της στιγμή που ενδεχομένως να πραγματοποιηθεί (συγχρονισμός κύριας και δευτερεύουσας πρότασης. Πρόκειται δηλαδή για υποτακτική χρόνου ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (adfectus est= παρακείμενος με σημασία ενεστώτα) για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης, στην οποία υπάρχει το επίθετο tanto, που μας προειδοποιεί ότι ακολουθεί συμπερασματική πρόταση.
ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
Α. ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ:
1. Στάση σε τόπο:
α) in+ αφαιρετική
β) apud/prope/post/ante+ αιτιατική
γ) σε περίπτωση που ο προσδιορισμός του τόπου αναφέρεται σε ονόματα πόλεων ή μικρά νησιά, για να δηλωθεί η στάση σε τόπο χρησιμοποιείται είτε απλή γενική αν τα ονόματα είναι α΄ και β΄ κλίσης είτε απλή αφαιρετική αν είναι γ΄ κλίσης, ή πληθυντικού αριθμού ανεξάρτητα από την κλίση.
2. Κίνηση προς τόπο:
α) in/ad+ αιτιατική
β) σε περίπτωση που ο προσδιορισμός του τόπου αναφέρεται σε ονόματα πόλεων ή μικρών νησιών, για να δηλωθεί η προς τόπο κίνηση χρησιμοποιούμε απλή αιτιατική.
3. Απομάκρυνση από τόπο:
α) ex/de/ab +αφαιρετική
β) σε περίπτωση που ο προσδιορισμός του τόπου αναφέρεται σε ονόματα πόλεων ή μικρών νησιών, για να δηλωθεί η από τόπο κίνηση χρησιμοποιούμε απλή αφαιρετική.
4. Κίνηση μέσω τόπου: per+ αιτιατική.
Σημειώσεις:
1. Το όνομα domus, ακολουθεί τον κανόνα για τα ονόματα πόλεων, δηλ. οι τύποι που παίρνει από την δεύτερη κλίση δηλώνουν:
στάση σε τόπο, η γενική: domi,
κίνηση προς τόπο η αιτιατική: domum,
και από τόπο κίνηση η αφαιρετική: domo.
2. H αφαιρετική που εκφράζει στάση, ονομάζεται «αφαιρετική τοπική», η αφαιρετική που εκφράζει από τόπο κίνηση ονομάζεται «αφαιρετική του χωρισμού».
3. Ο εμπρόθετος apud+αιτιατική δηλώνει τοπική έκταση.
Β.ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
1.Το πριν από πόσο χρόνο με: ante +αιτιατική.
2.Το μετά από πόσο χρόνο: με post+ αιτιατική.
3.Το πότε έγινε κάτι: με απρόθετη αφαιρετική
4.Το πόσο χρόνο διήρκεσε: με απλή αιτιατική.
Α. ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ:
1. Στάση σε τόπο:
α) in+ αφαιρετική
β) apud/prope/post/ante+ αιτιατική
γ) σε περίπτωση που ο προσδιορισμός του τόπου αναφέρεται σε ονόματα πόλεων ή μικρά νησιά, για να δηλωθεί η στάση σε τόπο χρησιμοποιείται είτε απλή γενική αν τα ονόματα είναι α΄ και β΄ κλίσης είτε απλή αφαιρετική αν είναι γ΄ κλίσης, ή πληθυντικού αριθμού ανεξάρτητα από την κλίση.
2. Κίνηση προς τόπο:
α) in/ad+ αιτιατική
β) σε περίπτωση που ο προσδιορισμός του τόπου αναφέρεται σε ονόματα πόλεων ή μικρών νησιών, για να δηλωθεί η προς τόπο κίνηση χρησιμοποιούμε απλή αιτιατική.
3. Απομάκρυνση από τόπο:
α) ex/de/ab +αφαιρετική
β) σε περίπτωση που ο προσδιορισμός του τόπου αναφέρεται σε ονόματα πόλεων ή μικρών νησιών, για να δηλωθεί η από τόπο κίνηση χρησιμοποιούμε απλή αφαιρετική.
4. Κίνηση μέσω τόπου: per+ αιτιατική.
Σημειώσεις:
1. Το όνομα domus, ακολουθεί τον κανόνα για τα ονόματα πόλεων, δηλ. οι τύποι που παίρνει από την δεύτερη κλίση δηλώνουν:
στάση σε τόπο, η γενική: domi,
κίνηση προς τόπο η αιτιατική: domum,
και από τόπο κίνηση η αφαιρετική: domo.
2. H αφαιρετική που εκφράζει στάση, ονομάζεται «αφαιρετική τοπική», η αφαιρετική που εκφράζει από τόπο κίνηση ονομάζεται «αφαιρετική του χωρισμού».
3. Ο εμπρόθετος apud+αιτιατική δηλώνει τοπική έκταση.
Β.ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
1.Το πριν από πόσο χρόνο με: ante +αιτιατική.
2.Το μετά από πόσο χρόνο: με post+ αιτιατική.
3.Το πότε έγινε κάτι: με απρόθετη αφαιρετική
4.Το πόσο χρόνο διήρκεσε: με απλή αιτιατική.
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΟΧΕΣ
=>Για την μετατροπή μιας δευτερεύουσας πρότασης σε εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μπορούμε από τα ρήμα να αντλήσουμε ένα ουσιαστικό.
=> Αντί εμπρόθετων προσδιορισμών, μπορούμε να γράψουμε απρόθετες πλάγιες πτώσεις που έχουν λειτουργία επιρρηματικών προσδιορισμών (π.χ. ο σκοπός μπορεί να δηλωθεί και με απρόθετη αφαιρετική του σκοπού).
=> Για την μετατροπή οποιασδήποτε πρότασης σε μετοχή, ακολουθούμε την ίδια διαδικασία με τις αναφορικές προτάσεις. Για την μετατροπή σε απαρέμφατο ακολουθούμε την ίδια διαδικασία με τις βουλητικές προτάσεις. Αν πρόκειται να σχηματίσουμε ειδικό απαρέμφατο δεν παραλείπουμε να δηλώσουμε το υποκείμενό του σε πτώση αιτιατική, ανεξάρτητα με το αν έχουμε ταυτοπροσωπία.
=>Για την μετατροπή μιας δευτερεύουσας πρότασης σε εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μπορούμε από τα ρήμα να αντλήσουμε ένα ουσιαστικό.
=> Αντί εμπρόθετων προσδιορισμών, μπορούμε να γράψουμε απρόθετες πλάγιες πτώσεις που έχουν λειτουργία επιρρηματικών προσδιορισμών (π.χ. ο σκοπός μπορεί να δηλωθεί και με απρόθετη αφαιρετική του σκοπού).
=> Για την μετατροπή οποιασδήποτε πρότασης σε μετοχή, ακολουθούμε την ίδια διαδικασία με τις αναφορικές προτάσεις. Για την μετατροπή σε απαρέμφατο ακολουθούμε την ίδια διαδικασία με τις βουλητικές προτάσεις. Αν πρόκειται να σχηματίσουμε ειδικό απαρέμφατο δεν παραλείπουμε να δηλώσουμε το υποκείμενό του σε πτώση αιτιατική, ανεξάρτητα με το αν έχουμε ταυτοπροσωπία.
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => ΕΠΙΘΕΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ => ΤΕΛΙΚΑ/ΕΙΔΙΚΑ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ
ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => ΤΕΛΙΚΑ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ => ΤΕΛΙΚΑ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ
ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => ΤΕΛΙΚΑ/ΕΙΔΙΚΑ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => ΕΠΙΘΕΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ => ΤΕΛΙΚΑ/ΕΙΔΙΚΑ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ
ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => ΤΕΛΙΚΑ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ => ΤΕΛΙΚΑ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ
ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => ΤΕΛΙΚΑ/ΕΙΔΙΚΑ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ,
β) ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΑΙΤΙΑΣ
ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΣΟΥΠΙΝΟ (+ΡΗΜ. ΚΙΝΗΣΗΣ)
β) ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ
γ) GRADIA/CAUSA +ΓΕΝΙΚΗ ΓΕΡΟΥΝΔΙΟΥ
δ) AD+ AITIATIKH ΓΕΡΟΥΝΔΙΟΥ
ε) ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
στ) ΤΕΛΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
β) ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
β) ΕΜΠΟΘΕΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
β) ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΣ ΤΗΣ ΕΧΘΡΙΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ
ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
β) ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ
ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΜΟΙΩΣΗΣ
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ,
β) ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΑΙΤΙΑΣ
ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΣΟΥΠΙΝΟ (+ΡΗΜ. ΚΙΝΗΣΗΣ)
β) ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ
γ) GRADIA/CAUSA +ΓΕΝΙΚΗ ΓΕΡΟΥΝΔΙΟΥ
δ) AD+ AITIATIKH ΓΕΡΟΥΝΔΙΟΥ
ε) ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
στ) ΤΕΛΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
β) ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
β) ΕΜΠΟΘΕΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
β) ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΣ ΤΗΣ ΕΧΘΡΙΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ
ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => α) ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
β) ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ
ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ => ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΜΟΙΩΣΗΣ
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
notus: επιθετική μετοχή, ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο του ρήματος Licinus.
tibi: δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου.
pro libero: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της παρομοίωσης/παραβολής/τρόπου, (σε θέση κατηγορουμένου στο υποκείμενο is) στο ρήμα fuit.
apud Patronem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα fuit, που φανερώνει στάση σε τόπο (τοπικού εντοπισμού/του πλησίον).
Epicureum: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο Patronem, σε θέση παράθεσης.
in custodiam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα tradidit, που φανερώνει κίνηση σε τόπο (ή σκοπό).
Epheso: απρόθετη αφαιρετική, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στην μετοχή rediens, που φανερώνει απομάκρυνση από τόπο.
quanti, preti: γενικές κατηγορηματικές της αξίας (αφηρημένη υλική αξία), στα υποκείμενα homo, μέσω των συνδετικών ρημάτων est.
nihili: γενική κατηγορηματική της (αφηρημένης ηθικής) αξίας, στο εννοούμενο υποκείμενο, μέσω του συνδετικού ρήματος est.
Dolore: απρόθετη αφαιρετική, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα adfectus est, που δηλώνει το μέσο, τρόπο ή απρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου.
servi: γενική υποκειμενική στα scelus και audacia.
ei: δοτική αντικειμενική- συμπλήρωμα στο ευχαρίστησης σημαντικό επίθετο qratius.
notus: επιθετική μετοχή, ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο του ρήματος Licinus.
tibi: δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου.
pro libero: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της παρομοίωσης/παραβολής/τρόπου, (σε θέση κατηγορουμένου στο υποκείμενο is) στο ρήμα fuit.
apud Patronem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα fuit, που φανερώνει στάση σε τόπο (τοπικού εντοπισμού/του πλησίον).
Epicureum: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο Patronem, σε θέση παράθεσης.
in custodiam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα tradidit, που φανερώνει κίνηση σε τόπο (ή σκοπό).
Epheso: απρόθετη αφαιρετική, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στην μετοχή rediens, που φανερώνει απομάκρυνση από τόπο.
quanti, preti: γενικές κατηγορηματικές της αξίας (αφηρημένη υλική αξία), στα υποκείμενα homo, μέσω των συνδετικών ρημάτων est.
nihili: γενική κατηγορηματική της (αφηρημένης ηθικής) αξίας, στο εννοούμενο υποκείμενο, μέσω του συνδετικού ρήματος est.
Dolore: απρόθετη αφαιρετική, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα adfectus est, που δηλώνει το μέσο, τρόπο ή απρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου.
servi: γενική υποκειμενική στα scelus και audacia.
ei: δοτική αντικειμενική- συμπλήρωμα στο ευχαρίστησης σημαντικό επίθετο qratius.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΚΛΙΣΗ ΔΕΙΚΤΙΚΗΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΣ iste-ista-istud (=αυτός-η-ο)
SINGULARIS
NOMINATIVUS iste ista istud
GENETIVUS istius istius istius
DATIVUS isti isti isti
ACCUSATIVUS istum istam istud
ABLATIVUS isto ista isto
PLURALIS
NOMINATIVUS isti istae ista
GENETIVUS istorum istarum istorum
DATIVUS istis istis istis
ACCUSATIVUS istos istas ista
ABLATIVUS istis istis istis
=> Η δεικτική αντωνυμία talis-is-e (=τέτοιος-α-ο), κλίνεται όπως τα τριτόκλιτα επίθετα.
=> Η δεικτική αντωνυμία tantus-a-um (=τόσος-η-ο) κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα.
=> Κάποιες αντωνυμίες αναφέρονται σε σχέση των ουσιαστικών που προσδιορίζουν για αυτό και ονομάζονται συσχετικές. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι: ερωτηματικές: quis, qualis, quantus, quot, δεικτικές και οριστικές: hic, iste, ille, is, talis, tantus, αναφορικές: qui, qualis, quantus, quot, αόριστες: aliquis, aliquantus, aliquot.
ΚΛΙΣΗ ΔΕΙΚΤΙΚΗΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΣ iste-ista-istud (=αυτός-η-ο)
SINGULARIS
NOMINATIVUS iste ista istud
GENETIVUS istius istius istius
DATIVUS isti isti isti
ACCUSATIVUS istum istam istud
ABLATIVUS isto ista isto
PLURALIS
NOMINATIVUS isti istae ista
GENETIVUS istorum istarum istorum
DATIVUS istis istis istis
ACCUSATIVUS istos istas ista
ABLATIVUS istis istis istis
=> Η δεικτική αντωνυμία talis-is-e (=τέτοιος-α-ο), κλίνεται όπως τα τριτόκλιτα επίθετα.
=> Η δεικτική αντωνυμία tantus-a-um (=τόσος-η-ο) κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα.
=> Κάποιες αντωνυμίες αναφέρονται σε σχέση των ουσιαστικών που προσδιορίζουν για αυτό και ονομάζονται συσχετικές. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι: ερωτηματικές: quis, qualis, quantus, quot, δεικτικές και οριστικές: hic, iste, ille, is, talis, tantus, αναφορικές: qui, qualis, quantus, quot, αόριστες: aliquis, aliquantus, aliquot.
ΚΛΙΣΗ ΑΟΡΙΣΤΗΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΣ idem, eadem, idem (= ο ίδιος, η ίδια, το ίδιο)
SINGULARIS
NOMINATIVUS idem eadem idem
GENETIVUS eiusdem eiusdem eiusdem
DATIVUS eidem eidem eidem
ACCUSATIVUS eundem eandem idem
ABLATIVUS eodem eadem eodem
PLURALIS
NOMINATIVUS eiidem (iidem) idem eaedem eadem
GENETIVUS eorundem earundem eorundem
DATIVUS eisdem (iisdem) isdem eisdem (iisdem) isdem eisdem (iisdem) isdem
ACCUSATIVUS eosdem easdem eadem
ABLATIVUS eisdem (iisdem) isdem eisdem (iisdem) isdem eisdem (iisdem) isdem
SINGULARIS
NOMINATIVUS idem eadem idem
GENETIVUS eiusdem eiusdem eiusdem
DATIVUS eidem eidem eidem
ACCUSATIVUS eundem eandem idem
ABLATIVUS eodem eadem eodem
PLURALIS
NOMINATIVUS eiidem (iidem) idem eaedem eadem
GENETIVUS eorundem earundem eorundem
DATIVUS eisdem (iisdem) isdem eisdem (iisdem) isdem eisdem (iisdem) isdem
ACCUSATIVUS eosdem easdem eadem
ABLATIVUS eisdem (iisdem) isdem eisdem (iisdem) isdem eisdem (iisdem) isdem
ΚΛΙΣΗ ΑΟΡΙΣΤΗΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΣ alter, altera, alterum (=άλλος -η- ο)
SINGULARIS
NOMINATIVUS alter altera alterum
GENETIVUS alterius alterius alterius
DATIVUS alteri alteri alteri
ACCUSATIVUS alterum alteram alterum
ABLATIVUS altero altera altero
PLURALIS
NOMINATIVUS alteri alterae altera
GENETIVUS alterorum alterarum alterorum
DATIVUS alteris alteris alteris
ACCUSATIVUS alteros alteras altera
ABLATIVUS alteris alteris alteris
SINGULARIS
NOMINATIVUS alter altera alterum
GENETIVUS alterius alterius alterius
DATIVUS alteri alteri alteri
ACCUSATIVUS alterum alteram alterum
ABLATIVUS altero altera altero
PLURALIS
NOMINATIVUS alteri alterae altera
GENETIVUS alterorum alterarum alterorum
DATIVUS alteris alteris alteris
ACCUSATIVUS alteros alteras altera
ABLATIVUS alteris alteris alteris
ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ: coepi
To ρήμα coepi (αρχίζω), είναι παρακείμενος με σημασία ενεστώτα και κλίνεται κανονικά. Ο υπερσυντέλικος έχει σημασία παρατατικού και ο συντελεσμένος μέλλοντας σημασία απλού μέλλοντα. Oι χρόνοι που λείπουν αναπληρώνονται με τους αντίστοιχους χρόνους του ρήματος incipio, (incepi, iceptum), incipere.
INDICATIVUS
PERFECTUM PLUSQUAMPERFECTUM FUTURUM EXACTUM
coepi coeperam coepero
coepisti coeperas coeperis
coepit coeperat coeperit
coepimus coeperamus coeperimus
coepistis coeperatis coeperitis
coepere/ coeperunt coeperant coeperint
CONIUCTIVUS
PERFECTUM PLUSQUAMPERFECTUM
coeperim coepissem
coeperis coepisses
coeperit coepisset
coeperimus coepissemus
coeperitis coepissetis
coeperint coepissent
Infinitivus: coepisse, coepturum-am-um esse
Participium: coepturus-a-um, coeptus-a-um
To ρήμα coepi (αρχίζω), είναι παρακείμενος με σημασία ενεστώτα και κλίνεται κανονικά. Ο υπερσυντέλικος έχει σημασία παρατατικού και ο συντελεσμένος μέλλοντας σημασία απλού μέλλοντα. Oι χρόνοι που λείπουν αναπληρώνονται με τους αντίστοιχους χρόνους του ρήματος incipio, (incepi, iceptum), incipere.
INDICATIVUS
PERFECTUM PLUSQUAMPERFECTUM FUTURUM EXACTUM
coepi coeperam coepero
coepisti coeperas coeperis
coepit coeperat coeperit
coepimus coeperamus coeperimus
coepistis coeperatis coeperitis
coepere/ coeperunt coeperant coeperint
CONIUCTIVUS
PERFECTUM PLUSQUAMPERFECTUM
coeperim coepissem
coeperis coepisses
coeperit coepisset
coeperimus coepissemus
coeperitis coepissetis
coeperint coepissent
Infinitivus: coepisse, coepturum-am-um esse
Participium: coepturus-a-um, coeptus-a-um
ΤΟ SOUPINO
Είναι ρηματικό ουσιαστικό αρσενικού γένους, που διαθέτει μόνο δύο πτώσεις, αιτιατική σε -um και αφαιρετική σε -u.
Δηλώνουν:
η αιτιατική δηλώνει το σκοπό της κίνησης μετά από ρήματα κίνησης σημαντικά: eo, venio κ.α.
η αφαιρετική δηλώνει αναφορά και συνοδεύει συνήθως τα επίθετα facilis (=εύκολος), dificilis (=δύσκολος), iucundus (=ευχάριστος), mirabilis (=θαυμαστός), perficilis (=τέλειος) miserabilis (=δυσάρεστος), incredibilis (=απίστευτος), credibilis (=πιστευτός).
Σημειώσεις:
1. Αν το σουπίνο προέρχεται από ρήματα μεταβατικά είναι δυνατόν να λάβει αντικείμενο:
π.χ. Legiones venerunt Scipionem salutatum.
2. O σκοπός με ρήματα που δείχνουν κίνηση μπορεί να δηλωθεί και με γερούνδιο (βλ. επόμενη διδακτική ενότητα).
3. Σουπίνο εκτός από τα ενεργητικά ρήματα διαθέτουν και τα αποθετικά (=καθώς έχουν ενεργητική σημασία).
4. Η αφαιρετική του σουπίνο μετά από τα παραπάνω επίθετα είναι συνήθως: auditu, factu, visu, dictu.
Είναι ρηματικό ουσιαστικό αρσενικού γένους, που διαθέτει μόνο δύο πτώσεις, αιτιατική σε -um και αφαιρετική σε -u.
Δηλώνουν:
η αιτιατική δηλώνει το σκοπό της κίνησης μετά από ρήματα κίνησης σημαντικά: eo, venio κ.α.
η αφαιρετική δηλώνει αναφορά και συνοδεύει συνήθως τα επίθετα facilis (=εύκολος), dificilis (=δύσκολος), iucundus (=ευχάριστος), mirabilis (=θαυμαστός), perficilis (=τέλειος) miserabilis (=δυσάρεστος), incredibilis (=απίστευτος), credibilis (=πιστευτός).
Σημειώσεις:
1. Αν το σουπίνο προέρχεται από ρήματα μεταβατικά είναι δυνατόν να λάβει αντικείμενο:
π.χ. Legiones venerunt Scipionem salutatum.
2. O σκοπός με ρήματα που δείχνουν κίνηση μπορεί να δηλωθεί και με γερούνδιο (βλ. επόμενη διδακτική ενότητα).
3. Σουπίνο εκτός από τα ενεργητικά ρήματα διαθέτουν και τα αποθετικά (=καθώς έχουν ενεργητική σημασία).
4. Η αφαιρετική του σουπίνο μετά από τα παραπάνω επίθετα είναι συνήθως: auditu, factu, visu, dictu.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
summa: υπερθετικός βαθμός του επιθέτου superus-a-um, γένους θηλυκού, αριθμού ενικού, πτώσης αφαιρετικής. Ο δεύτερος τύπος του υπερθετικού βαθμού είναι supremus-a-um.
notus: προέρχεται από την επιθετικοποιημένη μετοχή παθητικού παρακειμένου notus-a-um, του ρήματος τρίτης συζυγίας nosco, novi, notum, noscere.
numerus -i σημαίνει αριθμός, στον πληθυντικό numeri-orum σημαίνει στρατιωτικές διαιρέσεις αλλά και μαθηματικά νούμερα.
litera-ae σημαίνει γράμματα αλφαβήτου, στον πληθυντικό litterae-arum σημαίνει επιστολές.
audacia-ae σημαίνει θράσος, στον πληθυντικό audacia-arum, σημαίνει τολμηρές πράξεις.
Athenae-arum: όνομα θηλυκού γένους, μόνο πληθυντικού αριθμού.
quanti: αντωνυμία ερωτηματική, γένους ουδετέρου, αριθμού ενικού, πτώσης γενικής. Είναι συσχετική αντωνυμία.
summa: υπερθετικός βαθμός του επιθέτου superus-a-um, γένους θηλυκού, αριθμού ενικού, πτώσης αφαιρετικής. Ο δεύτερος τύπος του υπερθετικού βαθμού είναι supremus-a-um.
notus: προέρχεται από την επιθετικοποιημένη μετοχή παθητικού παρακειμένου notus-a-um, του ρήματος τρίτης συζυγίας nosco, novi, notum, noscere.
numerus -i σημαίνει αριθμός, στον πληθυντικό numeri-orum σημαίνει στρατιωτικές διαιρέσεις αλλά και μαθηματικά νούμερα.
litera-ae σημαίνει γράμματα αλφαβήτου, στον πληθυντικό litterae-arum σημαίνει επιστολές.
audacia-ae σημαίνει θράσος, στον πληθυντικό audacia-arum, σημαίνει τολμηρές πράξεις.
Athenae-arum: όνομα θηλυκού γένους, μόνο πληθυντικού αριθμού.
quanti: αντωνυμία ερωτηματική, γένους ουδετέρου, αριθμού ενικού, πτώσης γενικής. Είναι συσχετική αντωνυμία.