46. Το γενικό συμφέρον μπαίνει πριν από το ατομικό
Μετάφραση κειμένου:
Οι φιλόσοφοι πιστεύουν ότι ο κόσμος κυβερνάται από τη θεία βούληση. Πιστεύουν πως είναι κάτι σαν κοινή πόλη και πολιτεία ανθρώπων και θεών και ότι ο καθένας από εμάς ξεχωριστά αποτελεί μέρος αυτού του κόσμου: από αυτό προκύπτει εκ φύσεως η υποχρέωσή, να βάζουμε τη γενικό καλό πάνω από το ατομικό. Γιατί, όπως οι νόμοι προκρίνουν την γενική ευημερία έναντι της ατομικής, έτσι και ο σωστός άνθρωπος και ο σοφός και αυτός που υπακούει στους νόμους φροντίζει περισσότερο για την ευημερία όλων παρά για την ευημερία είτε ενός οποιουδήποτε ατόμου είτε αυτού του ίδιου. Ούτε πρέπει να επικρίνεται περισσότερο ο προδότης της πατρίδας από τον προδότη του κοινού συμφέροντος ή από τον λιποτάκτη της κοινής ευημερίας εξαιτίας της προσωπικής του ωφέλειας και ευημερίας. Έτσι συμβαίνει, να είναι αξιέπαινος αυτός, ο οποίος θυσιάζεται για την πατρίδα, επειδή είναι σωστό να είναι πιο αγαπητή σε εμάς η πατρίδα από τον ίδιο μας τον εαυτό.
Οι φιλόσοφοι πιστεύουν ότι ο κόσμος κυβερνάται από τη θεία βούληση. Πιστεύουν πως είναι κάτι σαν κοινή πόλη και πολιτεία ανθρώπων και θεών και ότι ο καθένας από εμάς ξεχωριστά αποτελεί μέρος αυτού του κόσμου: από αυτό προκύπτει εκ φύσεως η υποχρέωσή, να βάζουμε τη γενικό καλό πάνω από το ατομικό. Γιατί, όπως οι νόμοι προκρίνουν την γενική ευημερία έναντι της ατομικής, έτσι και ο σωστός άνθρωπος και ο σοφός και αυτός που υπακούει στους νόμους φροντίζει περισσότερο για την ευημερία όλων παρά για την ευημερία είτε ενός οποιουδήποτε ατόμου είτε αυτού του ίδιου. Ούτε πρέπει να επικρίνεται περισσότερο ο προδότης της πατρίδας από τον προδότη του κοινού συμφέροντος ή από τον λιποτάκτη της κοινής ευημερίας εξαιτίας της προσωπικής του ωφέλειας και ευημερίας. Έτσι συμβαίνει, να είναι αξιέπαινος αυτός, ο οποίος θυσιάζεται για την πατρίδα, επειδή είναι σωστό να είναι πιο αγαπητή σε εμάς η πατρίδα από τον ίδιο μας τον εαυτό.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
- «quasi communem urbem et civitatem» δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική, παραβολική πρόταση: η πρόταση σε πλήρη ανάπτυξη είναι «quasi mundus urbs et civitas sit». Εισάγεται με τον υποθετικό παραβολικό σύνδεσμο quasi και εκφέρεται με εννοούμενη υποτακτική (sit), καθώς η παραβολή αφορά υποθετική κατάσταση αντίθετη προς την παραγματικότητα. Η πρόταση ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων: υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (εξαρτάται από το esse που με τη σειρά του εξαρτάται από το ρήμα putant) για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραβολής στο απαρέμφατο esse.
- «ut. . . . anteponamus»: δευτερεύουσα ουσιαστική συμπερασματική πρόταση, εισάγονται με τον θετικό συμπερασματικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί εκφράζει το αποτέλεσμα/τη συνέπεια του consequitur και το αποτέλεσμα που εκφράζει στα λατινικά θεωρείται υποκειμενική κατάσταση. Ακολουθεί τους κανόνες ιδιόμορφης ακολουθίας των χρόνων, γιατί το συμπέρασμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του: εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (consequitur), για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επεξήγηση στο illud της κύριας πρότασης.
- «ut. . . anteponunt»: δευτερεύουσα επιρρηματική, απλή παραβολική (συγκριτική) πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολική σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική γιατί η σύγκριση αφορά δύο καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα. Πρόκειται για οριστική ενεστώτα για το πραγματικό στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης consulit. Η πρόταση είναι β΄ όρος σύγκρισης και α΄ όρος είναι η κύρια πρόταση.
- «ut . . . fit»: δευτερεύουσα ουσιαστική συμπερασματική πρόταση, η οποία εκφράζει γεγονός ή συμβάν και εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με υποτακτική γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά εκφράζει υποκειμενική κατάσταση. Ακολουθεί τους κανόνες ιδιόμορφης ακολουθίας των χρόνων γιατί το συμπέρασμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του: εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (fit) για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως υποκείμενο στο fit της κύριας πρότασης.
- «qui. . . . cadat»: δευτερεύουσα αναφορική- επιθετική προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους και εκφέρεται με υποτακτική γιατί έλκεται από την υποτακτική της προηγούμενης πρότασης (laudandus sit) και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Δηλαδή έχουμε υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου για το σύγχρονο στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της προηγούμενης πρόταση is.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
numine: απρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου (άψυχο) ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο απαρέμφατο παθητικής διάθεσης regi.
quasi communem urbem et civitatem: βραχυλογική φράση που δηλώνει παραβολή (εδώ εννοείται μια δευτερεύουσα υποθετική-παραβολική προταση) ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο απαρέμφατο esse
communem: ομοιόπτωτος, κατηγορηματικός προσδιορισμός στις λέξεις urbem et civitatem.
hominum [et] deorum: γενικές ως ετερόπτωτος προσδιορισμός, αντικειμενικές ή συμπλήρωμα στο communem
nostrae: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στo utilitati, εννοούμενο έμμεσο αντικείμενο του ρήματος anteponamus.
utilitati: δοτική προσωπική χαριστική δίπλα στο consulit.
legibus: δοτική ως συμπλήρωμα/αντικείμενο στην επιθετική μετοχή parens.
laudandus sit: ρήμa παθητικής περιφραστικής συζυγίας. Εννοείται μια δοτική του ποιητικού αιτίου nobis.
nobis: δοτική ως συμπλήρωμα/δοτική αντικειμενική στο cariorem.
ipsos: ομοιόπτωτος, κατηγορηματικός προσδιορισμός στο nosmet.
quam nosmet: β΄όρος σύγκρισης (ο α΄ όρος είναι η λέξη patriam) που εκφέρεται με quam + ομοιότροπα προς τον πρώτο όρο (αιτιατική σε θέση υποκειμένου στο απαρέμφατο esse. Η συγκριτική λέξη είναι το cariorem.
numine: απρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου (άψυχο) ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο απαρέμφατο παθητικής διάθεσης regi.
quasi communem urbem et civitatem: βραχυλογική φράση που δηλώνει παραβολή (εδώ εννοείται μια δευτερεύουσα υποθετική-παραβολική προταση) ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο απαρέμφατο esse
communem: ομοιόπτωτος, κατηγορηματικός προσδιορισμός στις λέξεις urbem et civitatem.
hominum [et] deorum: γενικές ως ετερόπτωτος προσδιορισμός, αντικειμενικές ή συμπλήρωμα στο communem
nostrae: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στo utilitati, εννοούμενο έμμεσο αντικείμενο του ρήματος anteponamus.
utilitati: δοτική προσωπική χαριστική δίπλα στο consulit.
legibus: δοτική ως συμπλήρωμα/αντικείμενο στην επιθετική μετοχή parens.
laudandus sit: ρήμa παθητικής περιφραστικής συζυγίας. Εννοείται μια δοτική του ποιητικού αιτίου nobis.
nobis: δοτική ως συμπλήρωμα/δοτική αντικειμενική στο cariorem.
ipsos: ομοιόπτωτος, κατηγορηματικός προσδιορισμός στο nosmet.
quam nosmet: β΄όρος σύγκρισης (ο α΄ όρος είναι η λέξη patriam) που εκφέρεται με quam + ομοιότροπα προς τον πρώτο όρο (αιτιατική σε θέση υποκειμένου στο απαρέμφατο esse. Η συγκριτική λέξη είναι το cariorem.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
sapiens –ntis: πρόκειται στην πραγματικότητα για επιθετικοποιημένη μετοχή ενεστώτα sapiens -ntis (= σοφός) του ρήματος της γ΄ συζυγίας sapio, sapivi(sapii), -, sapĕre = είμαι συνετός (συγκριτικός:sapientior, -ior, -ius, υπερθετικός: sapientissimus, -a, -um).
parens -ntis (πρόκειται για επιθετικοποιημένη μετοχή ενεστώτα parens -ntis(= υπάκουος, ευπειθής) του ρήματος της β΄ συζυγίας pareo, -ui, -itum, -ēre = συμμορφώνομαι
censeo: αρχικοί χρόνοι του ρήματος censui, censum και censitum, censēre
sapiens –ntis: πρόκειται στην πραγματικότητα για επιθετικοποιημένη μετοχή ενεστώτα sapiens -ntis (= σοφός) του ρήματος της γ΄ συζυγίας sapio, sapivi(sapii), -, sapĕre = είμαι συνετός (συγκριτικός:sapientior, -ior, -ius, υπερθετικός: sapientissimus, -a, -um).
parens -ntis (πρόκειται για επιθετικοποιημένη μετοχή ενεστώτα parens -ntis(= υπάκουος, ευπειθής) του ρήματος της β΄ συζυγίας pareo, -ui, -itum, -ēre = συμμορφώνομαι
censeo: αρχικοί χρόνοι του ρήματος censui, censum και censitum, censēre
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
communis: κοινός––κομουνισμός
natura: η φύση––νατουραλισμός (αισθητικό κίνημα)
res publica: η πολιτεία, η δημοκρατία––ρεπουμπλικάνοι (πολιτικό κόμμα των ΗΠΑ)
rego: κατευθύνω, κυβερνώ––ο ρήγας (ο βασιλιάς)
pars: το μέρος––η πάρτη (ο εαυτός μου, τα προσωπικά μου συμφέροντα), το πάρτι, η παρτίδα, η
παρτιτούρα
cado: πέφτω––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο)
decet: αρμόζει––το ντεκόρ
homo: άνθρωπος––ουμανισμός (ανθρωπισμός)
bonus: καλός––το μπόνους, η μπουνάτσα (η καλοκαιρία)
communis: κοινός––κομουνισμός
natura: η φύση––νατουραλισμός (αισθητικό κίνημα)
res publica: η πολιτεία, η δημοκρατία––ρεπουμπλικάνοι (πολιτικό κόμμα των ΗΠΑ)
rego: κατευθύνω, κυβερνώ––ο ρήγας (ο βασιλιάς)
pars: το μέρος––η πάρτη (ο εαυτός μου, τα προσωπικά μου συμφέροντα), το πάρτι, η παρτίδα, η
παρτιτούρα
cado: πέφτω––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο)
decet: αρμόζει––το ντεκόρ
homo: άνθρωπος––ουμανισμός (ανθρωπισμός)
bonus: καλός––το μπόνους, η μπουνάτσα (η καλοκαιρία)