37. Η κατάρα των εμφυλίων πολέμων
Μετάφραση κειμένου:
Σε τέτοιο σημείο έχουν οδηγηθεί τα πράγματα, ώστε, αν κάποιος θεός, είτε κάποιο τυχαίο περιστατικό δεν βοηθήσει, δεν μπορούμε να είμαστε σώοι. Εγώ βέβαια, όταν ήρθα στην πόλη, δεν σταμάτησα και να αισθάνομαι και να λέω και να πράττω όλα όσα στόχευαν στην ομόνοια. Αλλά τόση μανία τους είχε καταβάλλει όλους, ώστε επιθυμούσαν να μάχονται, αν και εγώ φώναζα ότι τίποτα δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από τον εμφύλιο πόλεμο. Όλα είναι αξιοθρήνητα στους εμφυλίους πολέμους, αλλά τίποτα πιο αξιοθρήνητο από την ίδια τη νίκη: αυτή κάνει τους νικητές αγριότερους και πιο αχαλίνωτους από ότι συνήθως, ώστε ακόμη κι αν δεν είναι τέτοιοι από τη φύση τους να εξαναγκάζονται από την ανάγκη να γίνουν. Γιατί, οι εκβάσεις των εμφυλίων πολέμων είναι πάντα τέτοιες, ώστε όχι μόνο να γίνονται αυτά, που θέλει ο νικητής αλλά ακόμη ώστε ο νικητής να κάνει το χατίρι εκείνων, με τη βοήθεια των οπoίων κερδήθηκε η μάχη.
Σε τέτοιο σημείο έχουν οδηγηθεί τα πράγματα, ώστε, αν κάποιος θεός, είτε κάποιο τυχαίο περιστατικό δεν βοηθήσει, δεν μπορούμε να είμαστε σώοι. Εγώ βέβαια, όταν ήρθα στην πόλη, δεν σταμάτησα και να αισθάνομαι και να λέω και να πράττω όλα όσα στόχευαν στην ομόνοια. Αλλά τόση μανία τους είχε καταβάλλει όλους, ώστε επιθυμούσαν να μάχονται, αν και εγώ φώναζα ότι τίποτα δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από τον εμφύλιο πόλεμο. Όλα είναι αξιοθρήνητα στους εμφυλίους πολέμους, αλλά τίποτα πιο αξιοθρήνητο από την ίδια τη νίκη: αυτή κάνει τους νικητές αγριότερους και πιο αχαλίνωτους από ότι συνήθως, ώστε ακόμη κι αν δεν είναι τέτοιοι από τη φύση τους να εξαναγκάζονται από την ανάγκη να γίνουν. Γιατί, οι εκβάσεις των εμφυλίων πολέμων είναι πάντα τέτοιες, ώστε όχι μόνο να γίνονται αυτά, που θέλει ο νικητής αλλά ακόμη ώστε ο νικητής να κάνει το χατίρι εκείνων, με τη βοήθεια των οπoίων κερδήθηκε η μάχη.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
- «nisi qui. . . subvenerit”: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον αρνητικό υποθετικό σύνδεσμο nisi. πρόκειται για εξαρτημένο υποθετικό λόγο, του οποίου η απόδοση βρίσκεται σε δευτερεύουσα (συμπερασματική πρόταση). Για να αναγνωρίσουμε το είδος του υποθετικού λόγου πρέπει να τον τρέψουμε στον ευθύ: Υπόθεση: nisi subvenerit= οριστική συντελεσμένου μέλλοντα. Απόδοση: nequimus (η δευτερεύουσα συμπερασματική τρέπεται σε οριστική ενεστώτα). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το πραγματικό γεγονός και είναι πρώτου είδους.
- «ut. . . . nequeamus”: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. εισάγονται με τον θετικό συμπερασματικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το αποτέλεσμα στα λατινικά θεωρείται υποκειμενική κατάσταση. Ακολουθεί τους κανόνες ιδιόμορφης ακολουθίας των χρόνων, γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται τη στιγμή του ομιλητή και όχι τη στιγμή πιθανής πραγματοποίησής του (συγχρονισμός κύριας και δευτερεύουσας). Δηλαδή εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (deducta est= παρακείμενος με σημασία ενεστώτα) για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης deducta est.
- «ut veni. . . . urbem»: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός, χρόνου παρακειμένου για το προτερόχρονο. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας (destiti) πρότασης και πιο συγκεκριμένα, προσδιορίσει χρονικά την κατάσταση που περιγράφει η κύρια πρόταση.
- “quae. . . . pertinerent”: δευτερεύουσα αναφορική- επιθετική προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους και εκφέρεται με υποτακτική γιατί βρίσκεται σε πλάγιο λόγο. Στον ευθύ λόγο θα ήταν: Quae ad concordiam pertinerent omnia et sentiebam et faciebam et dicebam (δυνητική υποτακτική). Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο των απαρεμφάτων omnia.
- “ut . . . . cuperent”: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση, που εισάγεται με τον θετικό συμπερασματικό σύνδεσμο ut. Στην κύρια πρόταση υπάρχει η αντωνυμία tantus, που μας ειδοποιεί ότι θα ακολουθήσει συμπερασματική πρόταση. Εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το αποτέλεσμα στα λατινικά θεωρείται υποκειμενική κατάσταση. Ακολουθεί τους κανόνες ιδιόμορφης ακολουθίας των χρόνων γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται τη στιγμή του ομιλητή και όχι τη στιγμή πιθανής πραγματοποίησής του (συγχρονισμός κύριας και δευτερεύουσας). Δηλαδή, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (invaserat), για το παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης invaserat.
- “etsi. . . . . miserius”: δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση, που εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi και δηλώνει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της δευτερεύουσας- συμπερασματικής πρότασης. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό, χρόνου παρατατικού για τη διάρκεια στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο απαρέμφατο της δευτερεύουσας πρότασης (pugnare).
- “etiamsi. . . . sint”: δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση, που εισάγεται με τον σύνδεσμο etiamsi και δηλώνει μια υποθετική κατάσταση που και αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της δευτερεύουσας συμπερασματικής πρότασης. Εκφέρεται με υποτακτική, καθώς ουσιαστικά πρόκειται για μια κατηγορία υποθετικών προτάσεων και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Δηλαδή υποτακτική χρόνου ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (η εξάρτηση βρίσκεται στο απαρέμφατο της συμπερασματική esse, που εξαρτάται από τον ενεστώτα cogantur, το οποίο με τη σειρά του εξαρτάται από τον ενεστώτα reddit), για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο απαρέμφατο της δευτερεύουσας πρότασης.
- “ut. . . . . cogantur”: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση, που εισάγεται με τον θετικό συμπερασματικό σύνδεσμο Ut και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το αποτέλεσμα στα λατινικά θεωρείται υποκειμενική κατάσταση. Ακολουθεί τους κανόνες ιδιόμορφης ακολουθίας των χρόνων, γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται τη στιγμή του ομιλητή και όχι τη στιγμή πιθανής πραγματοποίησής του (συγχρονισμός κύριας και δευτερεύουσας). Δηλαδή, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (reddit), για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης reddit.
- “ut. . . . . fiant”: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση, που εισάγεται με τον θετικό συμπερασματικό σύνδεσμο Ut και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το αποτέλεσμα στα λατινικά θεωρείται υποκειμενική κατάσταση. Ακολουθεί τους κανόνες ιδιόμορφης ακολουθίας των χρόνων, γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται τη στιγμή του ομιλητή και όχι τη στιγμή πιθανής πραγματοποίησής του (συγχρονισμός κύριας και δευτερεύουσας). Δηλαδή, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (sunt), για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης.
- “quae . . . . . victor”: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική-επιθετική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους και εκφέρεται με υποτακτική καθώς έλκεται από την υποτακτική της συμπερασματικής πρότασης fiant. Ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων, δηλαδή υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (sunt) για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν. H πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο ea της δευτερεύουσας πρότασης.
- “ut. . . . iis”: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση, που εισάγεται με τον θετικό συμπερασματικό σύνδεσμο Ut και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το αποτέλεσμα στα λατινικά θεωρείται υποκειμενική κατάσταση. Ακολουθεί τους κανόνες ιδιόμορφης ακολουθίας των χρόνων, γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται τη στιγμή του ομιλητή και όχι τη στιγμή πιθανής πραγματοποίησής του (συγχρονισμός κύριας και δευτερεύουσας). Δηλαδή, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (sunt). Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης.
- “quorum. . . . sit”: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική-επιθετική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους και εκφέρεται με υποτακτική καθώς έλκεται από την υποτακτική της συμπερασματικής πρότασης obsequatur. Aκολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων, δηλαδή υποτακτική παρακειμένου μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (sunt) για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρόν. H πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης iis.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
ad concordiam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που φανερώνει σκοπό και προσδιορίζει το ρήμα.
bello: απρόθετη αφαιρετική συγκριτική, μετά το επίθετο συγκριτικού βαθμού miserius.
in bellis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός, που δηλώνει κατάσταση, ή τον χρονικό εντοπισμό. Προσδιορίζει το ρήμα sunt.
quam victoria: δεύτερος όρος σύγκρισης μετά από επίθετο συγκριτικού βαθμού miserius. Εκφέρεται με το quam και ομοιοτρόπως προς τον πρώτο όρο, nihil. Είναι και αυτός υποκείμενο του ρήματος.
natura: απρόθετη αφαιρετική του τρόπου ή της αιτίας. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα non sint.
quae velit victor: εννοείται το απαρέμφατο fieri , ως αντικείμενο του ρήματος velit. Το απαρέμφατο είναι τελικό και υποκείμενό του είναι το quae. Έχουμε ετεροπροσωπία.
auxilio: απρόθετη αφαιρετική που δηλώνει το μέσον, ή το όργανο. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα.
quorum: ετερόπτωτος προσδιορισμός που λειτουργεί ως γενική υποκειμενική εξαρτώμενη από το auxilio.
ad concordiam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που φανερώνει σκοπό και προσδιορίζει το ρήμα.
bello: απρόθετη αφαιρετική συγκριτική, μετά το επίθετο συγκριτικού βαθμού miserius.
in bellis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός, που δηλώνει κατάσταση, ή τον χρονικό εντοπισμό. Προσδιορίζει το ρήμα sunt.
quam victoria: δεύτερος όρος σύγκρισης μετά από επίθετο συγκριτικού βαθμού miserius. Εκφέρεται με το quam και ομοιοτρόπως προς τον πρώτο όρο, nihil. Είναι και αυτός υποκείμενο του ρήματος.
natura: απρόθετη αφαιρετική του τρόπου ή της αιτίας. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα non sint.
quae velit victor: εννοείται το απαρέμφατο fieri , ως αντικείμενο του ρήματος velit. Το απαρέμφατο είναι τελικό και υποκείμενό του είναι το quae. Έχουμε ετεροπροσωπία.
auxilio: απρόθετη αφαιρετική που δηλώνει το μέσον, ή το όργανο. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα.
quorum: ετερόπτωτος προσδιορισμός που λειτουργεί ως γενική υποκειμενική εξαρτώμενη από το auxilio.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
casus=ουσιαστικό τέταρτης κλίσης, μόνο ενικού αριθμού.
miser-a-um, παραθετικά: miserior, miserius- miserrimus-a-um
auxilium -ii/-i: ουδέτερο β, κλίσης, ετερόσημο (auxilium -ii/-i = η βοήθεια, auxilia -orum = το επικουρικό στράτευμα)
necessitas -atis: θηλυκό, γ΄ κλίσης, ετερόσημο (necessitas -atis = η ανάγκη, necessitates -um = αναγκαία πράγματα, αναγκαία έξοδα)
Οι ονοματικοί ρηματικοί τύποι:
Τα παθητικά ρήματα: έχουν γερουνδιακό, απαρέμφατα και μετοχές
Τα αποθετικά και ημιαποθετικά τα έχουν όλα.
casus=ουσιαστικό τέταρτης κλίσης, μόνο ενικού αριθμού.
miser-a-um, παραθετικά: miserior, miserius- miserrimus-a-um
auxilium -ii/-i: ουδέτερο β, κλίσης, ετερόσημο (auxilium -ii/-i = η βοήθεια, auxilia -orum = το επικουρικό στράτευμα)
necessitas -atis: θηλυκό, γ΄ κλίσης, ετερόσημο (necessitas -atis = η ανάγκη, necessitates -um = αναγκαία πράγματα, αναγκαία έξοδα)
Οι ονοματικοί ρηματικοί τύποι:
- Επιθετικοί τύποι: μετοχές και γερουνδιακό
- Ουσιαστικοί τύποι: σουπίνο, γερούνδιο, απαρέμφατο
Τα παθητικά ρήματα: έχουν γερουνδιακό, απαρέμφατα και μετοχές
Τα αποθετικά και ημιαποθετικά τα έχουν όλα.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
casus: τυχαίο ή απροσδόκητο περιστατικό––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο), καζούρα
miseror: λυπάμαι––μιζέρια, μίζερος / miser: δυστυχής––μιζέρια, μίζερος
natura: η φύση––νατουραλισμός (αισθητικό κίνημα)
servus: δούλος, υπηρέτης––σερβιτόρος, σερβίρω
populus: ο λαός––το πόπολο (ο λαός υποτιμητικά), ποπ (κάτι δημοφιλές, για το ευρύ κοινό, εμπορική μουσική), Ποπ Αρτ κ.ο.κ.
res: πράγμα––ρεαλισμός
furor: η μανία––φουριόζος, η φούρια (η πιεστική βιασύνη)
victor: ο νικητής, victoria: η νίκη––Βίκτωρ, Βικτωρία (κύρια ονόματα)
pugno: μάχομαι––η μπουνιά
casus: τυχαίο ή απροσδόκητο περιστατικό––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο), καζούρα
miseror: λυπάμαι––μιζέρια, μίζερος / miser: δυστυχής––μιζέρια, μίζερος
natura: η φύση––νατουραλισμός (αισθητικό κίνημα)
servus: δούλος, υπηρέτης––σερβιτόρος, σερβίρω
populus: ο λαός––το πόπολο (ο λαός υποτιμητικά), ποπ (κάτι δημοφιλές, για το ευρύ κοινό, εμπορική μουσική), Ποπ Αρτ κ.ο.κ.
res: πράγμα––ρεαλισμός
furor: η μανία––φουριόζος, η φούρια (η πιεστική βιασύνη)
victor: ο νικητής, victoria: η νίκη––Βίκτωρ, Βικτωρία (κύρια ονόματα)
pugno: μάχομαι––η μπουνιά