49. Η Πόρκια και ο Βρούτος
Μετάφραση Κειμένου:
Όταν έμαθε η Πορκία, η σύζυγος του Βρούτου, το σχέδιο του άντρα της για την δολοφονία του Καίσαρα, ζήτησε ένα ξυραφάκι μανικιουρίστα, δήθεν για να κόψει να νύχια της και με αυτό, που γλίστρησε τάχα κατά τύχη, αυτοτραυματίστηκε. Έπειτα, ο Βρούτος, αφού κλήθηκε από την κραυγή των υπηρετριών στην κρεβατοκάμαρα, ήρθε για να την επιπλήξει, επειδή κατά την γνώμη του είχε κλέψει τη δουλειά του μανικιουρίστα. Σ’ αυτόν είπε κρυφά η Πορκία: «Αυτή η πράξη μου δεν είναι ασυλλόγιστη, αλλά βεβαιότατη απόδειξη της αγάπης μου προς εσένα που σχεδιάζει τέτοιο σχέδιο· θέλησα, δηλαδή, να δοκιμάσω με πόση ηρεμία θα αυτοκτονούσα με το σιδερένιο εργαλείο, αν το σχέδιό σου δεν πάει κατ’ ευχή».
Όταν έμαθε η Πορκία, η σύζυγος του Βρούτου, το σχέδιο του άντρα της για την δολοφονία του Καίσαρα, ζήτησε ένα ξυραφάκι μανικιουρίστα, δήθεν για να κόψει να νύχια της και με αυτό, που γλίστρησε τάχα κατά τύχη, αυτοτραυματίστηκε. Έπειτα, ο Βρούτος, αφού κλήθηκε από την κραυγή των υπηρετριών στην κρεβατοκάμαρα, ήρθε για να την επιπλήξει, επειδή κατά την γνώμη του είχε κλέψει τη δουλειά του μανικιουρίστα. Σ’ αυτόν είπε κρυφά η Πορκία: «Αυτή η πράξη μου δεν είναι ασυλλόγιστη, αλλά βεβαιότατη απόδειξη της αγάπης μου προς εσένα που σχεδιάζει τέτοιο σχέδιο· θέλησα, δηλαδή, να δοκιμάσω με πόση ηρεμία θα αυτοκτονούσα με το σιδερένιο εργαλείο, αν το σχέδιό σου δεν πάει κατ’ ευχή».
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ:
- «cum . . . cognovisset»: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που εισάγεται με τον χρονικό ιστορικό διηγηματικό σύνδεσμο cum για να δηλωθούν οι χρονικές περιστάσεις ή οι χρονικές συνθήκες στο πλαίσιο των οποίων συντελείται το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Επίσης χρησιμοποιείται για να τονίσει μια βαθύτερη σχέση κύριας και δευτερεύουσας, δηλαδή δημιουργεί μια σχέση αιτίας (η αιτία βρίσκεται στην δευτερεύουσα) και αιτιατού (το αποτέλεσμα βρίσκεται στην κύρια πρόταση)μεταξύ τους. Εκφέρεται με υποτακτική και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Πρόκειται για υποτακτική υπερσυντελίκου μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν (η εξάρτηση βρίσκεται στο ρήμα της κύριας πρότασης procoscit). Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης.
- «quasi unguium …(cultellum posceret)»: δευτερεύουσα επιρρηματική παραβολική-υποθετική πρόταση, που εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο quasi. Εκφέρεται με υποτακτική γιατί η σύγκριση αφορά μιας υποθετική πράξη ή κατάσταση και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Έχουμε δηλαδή υποτακτική χρόνου παρατατικού μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (poposcit=παρακείμενος με σημασία αορίστου) για το σύγχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραβολής στο ρήμα poposcitκαι λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης (ο α΄ όρος είναι η κύρια πρόταση).
- «quod . . . praeripuisset»: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, η οποία εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με υποτακτική, γιατί δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία και γιατί βρίσκεται μέσα σε πλάγιο λόγο. Ακολουθεί τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων, πρόκειται δηλαδή, για υποτακτική υπερσυντελίκου μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (η εξάρτηση βρίσκεται στο εμπρόθετο γερουνδιακό, το οποίο με τη σειρά του εξαρτάται από το ρήμα ιστορικού χρόνου venit), για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο γερουνδιακό.
- «quam . . . interemptura essem»: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση, απλή, μερικής αγνοίας πρόταση. Εισάγεται με την ερωτηματικό επίρρημα quam και εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί το υποκειμενικό. Ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Πρόκειται δηλαδή για υποτακτική παρατατικού ενεργητική περιφραστική συζυγίας μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (η εξάρτηση βρίσκεται στο απαρέμφατο της κύριας πρότασης experiri, το οποίο με τη σειρά του εξαρτάται από τον ιστορικό παρακείμενο volui), για να δηλωθεί το υστερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο στο απαρέμφατο experiri της κύριας πρότασης.
- «si . . . cessisset» δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, που εισάγεται με τον θετικό υποθετικό σύνδεσμο si. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου και η απόδοση βρίσκεται στην υποτακτική παρατατικού της πλάγιας ερωτηματική πρότασης, για τον λόγο αυτό, πρόκειται για εξαρτημένο υποθετικό λόγο. Για να βρούμε το είδος πρέπει απαραίτητα να τρέψουμε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Δηλαδή: Υπόθεση: si cesserit- απόδοση: interimam= α΄ είδος του πραγματικού ή της ανοιχτής υπόθεσης για το μέλλον.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
causa resecandorum unguium = α) το γερουνδιακό ως ρηματικό επίθετο μετέχει των ιδιοτήτων και του επιθέτου και του ρήματος. Η ρηματική φύση του γερουνδιακού είναι δυνατόν να δέχεται συμπλήρωμα της έννοιά της, δηλαδή αντικείμενο. Η επιθετική του φύση λειτουργεί ως επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός. Έτσι μετά το τέλος της διαδικασίας της μετατροπής της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική, το γερουνδιακό λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού. Δηλαδή, causa unguium είναι εμπρόθετος προσδιορισμός του τελικού αιτίου και το resecandorum είναι επιθετικός προσδιορισμός στο unguium. β) Η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική· η παθητική αυτή σύνταξη χρησιμοποιήθηκε αντί της ενεργητικής causa resecandi ungues, η οποία αποκλείεται αφού το γερούνδιο λειτουργεί εμπρόθετα. γ) Μαζί με το quasi έχουμε βραχυλογική φράση που δηλώνει παραβολή.
de interficiendo Caesare = de Caesare = Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς, προσδιορίζει το ρήμα cognovisset, το interficiendo επιθετικός προσδιορισμός στο Caesare. Η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική και η παθητική σύνταξη χρησιμοποιήθηκε υποχρεωτικά αντί της ενεργητικής: de interficiendo Caesarem.
elapso = μετοχή αιτιολογική υποκειμενικής αιτιολογίας (επειδή προηγείται το velut), συνημμένη. Υποκείμενό της το eo (το eo είναι απρόθετη αφαιρετική οργανική που δηλώνει το όργανο και προσδιορίζει επιρρηματικά το ρήμα.
se = Υποκείμενο της μετοχής και αντικείμενο του ρήματος.
ad eam obiurgadam = ad eam = εμπρόθετος προσδιορισμός του τελικού αιτίου και το obiurgadam επιθετικός προσδιορισμός στο eam. Η παθητική αυτή σύνταξη χρησιμοποιείται αντί της ενεργητικής η οποία αποκλείεται καθώς το γερούνδιο λειτουργεί εμπρόθετα. (ad odiurgandum eam).
clamore = Απρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου κυρίως του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου.
erga te = Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δείχνει κατεύθυνση προς πρόσωπο, φιλική διάθεση. Προσδιορίζει το ρήμα est.
tibi = Δοτική προσωπική αντιχαριστική που δείχνει το πρόσωπο που παθαίνει βλάβη.
causa resecandorum unguium = α) το γερουνδιακό ως ρηματικό επίθετο μετέχει των ιδιοτήτων και του επιθέτου και του ρήματος. Η ρηματική φύση του γερουνδιακού είναι δυνατόν να δέχεται συμπλήρωμα της έννοιά της, δηλαδή αντικείμενο. Η επιθετική του φύση λειτουργεί ως επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός. Έτσι μετά το τέλος της διαδικασίας της μετατροπής της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική, το γερουνδιακό λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού. Δηλαδή, causa unguium είναι εμπρόθετος προσδιορισμός του τελικού αιτίου και το resecandorum είναι επιθετικός προσδιορισμός στο unguium. β) Η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική· η παθητική αυτή σύνταξη χρησιμοποιήθηκε αντί της ενεργητικής causa resecandi ungues, η οποία αποκλείεται αφού το γερούνδιο λειτουργεί εμπρόθετα. γ) Μαζί με το quasi έχουμε βραχυλογική φράση που δηλώνει παραβολή.
de interficiendo Caesare = de Caesare = Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς, προσδιορίζει το ρήμα cognovisset, το interficiendo επιθετικός προσδιορισμός στο Caesare. Η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική και η παθητική σύνταξη χρησιμοποιήθηκε υποχρεωτικά αντί της ενεργητικής: de interficiendo Caesarem.
elapso = μετοχή αιτιολογική υποκειμενικής αιτιολογίας (επειδή προηγείται το velut), συνημμένη. Υποκείμενό της το eo (το eo είναι απρόθετη αφαιρετική οργανική που δηλώνει το όργανο και προσδιορίζει επιρρηματικά το ρήμα.
se = Υποκείμενο της μετοχής και αντικείμενο του ρήματος.
ad eam obiurgadam = ad eam = εμπρόθετος προσδιορισμός του τελικού αιτίου και το obiurgadam επιθετικός προσδιορισμός στο eam. Η παθητική αυτή σύνταξη χρησιμοποιείται αντί της ενεργητικής η οποία αποκλείεται καθώς το γερούνδιο λειτουργεί εμπρόθετα. (ad odiurgandum eam).
clamore = Απρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου κυρίως του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου.
erga te = Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δείχνει κατεύθυνση προς πρόσωπο, φιλική διάθεση. Προσδιορίζει το ρήμα est.
tibi = Δοτική προσωπική αντιχαριστική που δείχνει το πρόσωπο που παθαίνει βλάβη.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
posco, poposci, poscere = Ως σουπίνο για αυτό το ρήμα χρησιμοποιούμε τον τύπο postulatum από το ρήμα postulo που έχει την ίδια ερμηνεία.
unguis –is: αρσενικό, ουσιαστικό γ΄κλίσης, στην αφαιρετική ενικού έχει δύο τύπους: ungue/ungui
velut = Πρόκειται για σύνδεσμο που εισάγει δευτερεύουσα παραβολική συγκριτική πρόταση. Μερικές φορές χρησιμοποιείται και με ουσιαστικά ή μετοχές όπου παραλείπεται το ρήμα. Στις βραχυλογικές αυτές εκφράσεις το velut λειτουργεί επιρρηματικά.
certissimum = Ονομαστική ενικού ουδετέρου γένους υπερθετικού βαθμού του δευτεροκλίτου επιθέτου certus, –a, -um. Σύμφωνα με το Λεξικό της Οξφόρδης το certus είναι ο αρχικός τύπος της μετοχής παθητικού παρακειμένου του ρήματος cerno, crevi, cretum, cernere.
temerarium = Ονομαστική ενικού του ουδετέρου γένους θετικού βαθμού του δευτεροκλίτου επιθέτου temerarius, -a, -um. Τα Λεξικά της Οξφόρδης δεν του αποδίδουν παραθετικά, ωστόσο μπορούν να σχηματιστούν περιφραστικά: magis temerarius, -a, -um και maxime temerarius, -a, -um.
secreto = Επίρρημα θετικού βαθμού, παράγεται από την επιθετική μετοχή secretus, -a, -um του ρήματος secerno. Στα Λεξικά της Οξφόρδης αναφέρονται παραθετικά του επιρρήματος.
ferro = Αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού ferrum –i. Το ουσιαστικό ως όνομα που δηλώνει ύλη κατά κανόνα δεν έχει πληθυντικό αριθμό. Πάντως με τη σημασία «σιδερένιο όπλο» μπορούμε να σχηματίσουμε και πληθυντικούς τύπους.
posco, poposci, poscere = Ως σουπίνο για αυτό το ρήμα χρησιμοποιούμε τον τύπο postulatum από το ρήμα postulo που έχει την ίδια ερμηνεία.
unguis –is: αρσενικό, ουσιαστικό γ΄κλίσης, στην αφαιρετική ενικού έχει δύο τύπους: ungue/ungui
velut = Πρόκειται για σύνδεσμο που εισάγει δευτερεύουσα παραβολική συγκριτική πρόταση. Μερικές φορές χρησιμοποιείται και με ουσιαστικά ή μετοχές όπου παραλείπεται το ρήμα. Στις βραχυλογικές αυτές εκφράσεις το velut λειτουργεί επιρρηματικά.
certissimum = Ονομαστική ενικού ουδετέρου γένους υπερθετικού βαθμού του δευτεροκλίτου επιθέτου certus, –a, -um. Σύμφωνα με το Λεξικό της Οξφόρδης το certus είναι ο αρχικός τύπος της μετοχής παθητικού παρακειμένου του ρήματος cerno, crevi, cretum, cernere.
temerarium = Ονομαστική ενικού του ουδετέρου γένους θετικού βαθμού του δευτεροκλίτου επιθέτου temerarius, -a, -um. Τα Λεξικά της Οξφόρδης δεν του αποδίδουν παραθετικά, ωστόσο μπορούν να σχηματιστούν περιφραστικά: magis temerarius, -a, -um και maxime temerarius, -a, -um.
secreto = Επίρρημα θετικού βαθμού, παράγεται από την επιθετική μετοχή secretus, -a, -um του ρήματος secerno. Στα Λεξικά της Οξφόρδης αναφέρονται παραθετικά του επιρρήματος.
ferro = Αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού ferrum –i. Το ουσιαστικό ως όνομα που δηλώνει ύλη κατά κανόνα δεν έχει πληθυντικό αριθμό. Πάντως με τη σημασία «σιδερένιο όπλο» μπορούμε να σχηματίσουμε και πληθυντικούς τύπους.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
forte: τυχαία, ίσως/fortuna: τύχη––φουρτούνα
ferrum: σίδηρος––η φεριτίνη (πρωτεΐνη που ρυθμίζει τον σίδηρο του οργανισμού)
officium: καθήκον, έργο––το οφίκιο ή οφίτσιο (τίτλος, αξίωμα)
factum: πράξη––ντεφάκτο (εκ των πραγμάτων, στην πράξη)
forte: τυχαία, ίσως/fortuna: τύχη––φουρτούνα
ferrum: σίδηρος––η φεριτίνη (πρωτεΐνη που ρυθμίζει τον σίδηρο του οργανισμού)
officium: καθήκον, έργο––το οφίκιο ή οφίτσιο (τίτλος, αξίωμα)
factum: πράξη––ντεφάκτο (εκ των πραγμάτων, στην πράξη)