33. Καιρός για ανασυγκρότηση
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Πρέπει να αποκατασταθούν από εσένα και μόνο, Γάιε Καίσαρα, όλα, όσα αντιλαμβάνεσαι ότι κείτονται ανατετραμμένα (καταλυμένα) και ριγμένα από τη λαίλαπα του ίδιου του πολέμου, πράγμα που ήταν αναπόφευκτο: πρέπει να αναδιοργανωθούν τα δικαστήρια, πρέπει να αποκατασταθεί η εμπορική εμπιστοσύνη, πρέπει να χαλιναγωγηθούν τα πάθη, πρέπει να επιδιωχθεί η αύξηση του πληθυσμού. Όλα, όσα καταλύθηκαν πια, αφού κατέρρευσαν, πρέπει να εδραιωθούν με αυστηρούς νόμους. Σε έναν τόσο μεγάλο εμφύλιο πόλεμο, σε ένα τόσο μεγάλο πάθος ψυχών και όπλων, η ρημαγμένη πολιτεία έχασε πολλά και διακριτικά του κύρους της και στηρίγματα της σταθερότητάς της. Και πολλά και ο ένας και ο άλλος αρχηγός έκανε οπλισμένος, τα οποία θα είχε εμποδίσει να γίνουν σε περίοδο ειρήνης. Επομένως, πρέπει να βοηθήσεις την πολιτεία και πρέπει όλα τα τραύματα του πολέμου τώρα να τα θεραπεύσεις, τα οποία εκτός από εσένα κανένας δεν μπορεί να γιατρέψει.
Πρέπει να αποκατασταθούν από εσένα και μόνο, Γάιε Καίσαρα, όλα, όσα αντιλαμβάνεσαι ότι κείτονται ανατετραμμένα (καταλυμένα) και ριγμένα από τη λαίλαπα του ίδιου του πολέμου, πράγμα που ήταν αναπόφευκτο: πρέπει να αναδιοργανωθούν τα δικαστήρια, πρέπει να αποκατασταθεί η εμπορική εμπιστοσύνη, πρέπει να χαλιναγωγηθούν τα πάθη, πρέπει να επιδιωχθεί η αύξηση του πληθυσμού. Όλα, όσα καταλύθηκαν πια, αφού κατέρρευσαν, πρέπει να εδραιωθούν με αυστηρούς νόμους. Σε έναν τόσο μεγάλο εμφύλιο πόλεμο, σε ένα τόσο μεγάλο πάθος ψυχών και όπλων, η ρημαγμένη πολιτεία έχασε πολλά και διακριτικά του κύρους της και στηρίγματα της σταθερότητάς της. Και πολλά και ο ένας και ο άλλος αρχηγός έκανε οπλισμένος, τα οποία θα είχε εμποδίσει να γίνουν σε περίοδο ειρήνης. Επομένως, πρέπει να βοηθήσεις την πολιτεία και πρέπει όλα τα τραύματα του πολέμου τώρα να τα θεραπεύσεις, τα οποία εκτός από εσένα κανένας δεν μπορεί να γιατρέψει.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
1. «quae . . . sentis»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική-προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quae και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό, χρόνου ενεστώτα για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης omnia.
2. «quοd . . . fuit»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική-προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quod και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό, χρόνου παρακειμένου για το παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στον ετερόπτωτο ονοματικό προσδιορισμό belli της κύριας πρότασης.
3. «quae . . . diffluxerunt»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική-προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quae και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό, χρόνου παρακειμένου για το παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης omnia.
4. «quae . . . prohibuisset»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική-προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quae και εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου γιατί, στην πραγματικότητα λανθάνει υποθετικός λόγος που δηλώνει το μη πραγματικό στο παρελθόν (η υπόθεση είναι σε πλάγιο λόγο). Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο της κύριας πρότασης multa.
=>Υποθετικός λόγος: Απόδοση: quae idem fieri prohibuisset Υπόθεση : si togatus fuisset (β' είδος, υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρελθόν).
5. «quibus…potest»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική-προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quae και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό, χρόνου ενεστώτα για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης vulnera
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
1. «quae . . . sentis»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική-προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quae και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό, χρόνου ενεστώτα για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης omnia.
2. «quοd . . . fuit»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική-προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quod και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό, χρόνου παρακειμένου για το παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στον ετερόπτωτο ονοματικό προσδιορισμό belli της κύριας πρότασης.
3. «quae . . . diffluxerunt»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική-προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quae και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό, χρόνου παρακειμένου για το παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης omnia.
4. «quae . . . prohibuisset»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική-προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quae και εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου γιατί, στην πραγματικότητα λανθάνει υποθετικός λόγος που δηλώνει το μη πραγματικό στο παρελθόν (η υπόθεση είναι σε πλάγιο λόγο). Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο της κύριας πρότασης multa.
=>Υποθετικός λόγος: Απόδοση: quae idem fieri prohibuisset Υπόθεση : si togatus fuisset (β' είδος, υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρελθόν).
5. «quibus…potest»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική-προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quae και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό, χρόνου ενεστώτα για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης vulnera
ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΟ
Ορισμός:
Είναι ρηματικό επίθετο με παθητική σημασία, που ισοδυναμεί και μεταφράζεται με τα σε –τέος ρηματικά επίθετα της αρχαίας ελληνικής. Σχηματίζεται με το θέμα του ενεστώτα και τις καταλήξεις –ndus, -nda, -ndum.
Χρήση:
α) Επιθετικός Προσδιορισμός: και συμφωνεί με τη λέξη που προσδιορίζει κατά γένος, αριθμό και πτώση.
β) Κατηγορούμενο: συντάσσεται μόνον με το sum με το οποίο σχηματίζει τη λεγόμενη παθητική περιφραστική συζυγία και η σύνταξη είναι προσωπική ή απρόσωπη.
Προσωπική σύνταξη έχουμε όταν το γερουνδιακό ανήκει σε ενεργητικό μεταβατικό ρήμα συντασσόμενο με αιτιατική. Το γερουνδιακό σε αυτή την περίπτωση βρίσκεται σε ονομαστική πτώση, συνοδεύεται από το ρήμα sum και δίπλα του έχει ένα υποκείμενο που συμφωνεί με αυτό κατά γένος, αριθμό και πτώση (στην παθητική σύνταξη υπάρχει και μια δοτική του ποιητικού αιτίου). Π.χ. omnia sunt excitanda tibi.
Απρόσωπη σύνταξη έχουμε όταν το ρήμα στο οποίο ανήκει το γερουνδιακό είναι αμετάβατο ή συντάσσεται με οποιαδήποτε άλλη πτώση πλην της αιτιατικής. Στην περίπτωση αυτή το γερουνδιακό βρίσκεται σε αιτιατική ουδετέρου, συνοδεύεται από τρίτο ενικό ή πληθυντικό του ρήματος sum και έχει ένα αντικείμενο (στην παθητική σύνταξη υπάρχει και μια δοτική του ποιητικού αιτίου). Π.χ. subveniendum est rei publicae.
γ) Επιρρηματικό Κατηγορούμενο του Σκοπού: συντάσσεται με ρήματα που σημαίνουν ανάληψη, φροντίδα, απόθεση. Βρίσκεται είτε σε ονομαστική και συμφωνεί με το υποκείμενο είτε σε αιτιατική και συμφωνεί με το αντικείμενο
Ορισμός:
Είναι ρηματικό επίθετο με παθητική σημασία, που ισοδυναμεί και μεταφράζεται με τα σε –τέος ρηματικά επίθετα της αρχαίας ελληνικής. Σχηματίζεται με το θέμα του ενεστώτα και τις καταλήξεις –ndus, -nda, -ndum.
Χρήση:
α) Επιθετικός Προσδιορισμός: και συμφωνεί με τη λέξη που προσδιορίζει κατά γένος, αριθμό και πτώση.
β) Κατηγορούμενο: συντάσσεται μόνον με το sum με το οποίο σχηματίζει τη λεγόμενη παθητική περιφραστική συζυγία και η σύνταξη είναι προσωπική ή απρόσωπη.
Προσωπική σύνταξη έχουμε όταν το γερουνδιακό ανήκει σε ενεργητικό μεταβατικό ρήμα συντασσόμενο με αιτιατική. Το γερουνδιακό σε αυτή την περίπτωση βρίσκεται σε ονομαστική πτώση, συνοδεύεται από το ρήμα sum και δίπλα του έχει ένα υποκείμενο που συμφωνεί με αυτό κατά γένος, αριθμό και πτώση (στην παθητική σύνταξη υπάρχει και μια δοτική του ποιητικού αιτίου). Π.χ. omnia sunt excitanda tibi.
Απρόσωπη σύνταξη έχουμε όταν το ρήμα στο οποίο ανήκει το γερουνδιακό είναι αμετάβατο ή συντάσσεται με οποιαδήποτε άλλη πτώση πλην της αιτιατικής. Στην περίπτωση αυτή το γερουνδιακό βρίσκεται σε αιτιατική ουδετέρου, συνοδεύεται από τρίτο ενικό ή πληθυντικό του ρήματος sum και έχει ένα αντικείμενο (στην παθητική σύνταξη υπάρχει και μια δοτική του ποιητικού αιτίου). Π.χ. subveniendum est rei publicae.
γ) Επιρρηματικό Κατηγορούμενο του Σκοπού: συντάσσεται με ρήματα που σημαίνουν ανάληψη, φροντίδα, απόθεση. Βρίσκεται είτε σε ονομαστική και συμφωνεί με το υποκείμενο είτε σε αιτιατική και συμφωνεί με το αντικείμενο
Η ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ
Όπου υπάρχει εμπρόθετος τύπος γερουνδίου με αντικείμενο σε αιτιατική πρέπει να γίνει μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική (δηλ. αντικατάσταση του γερουνδίου με γερουνδιακό).
Η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική στις παρακάτω περιπτώσεις:
α) όταν πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε εμπρόθετο τύπο γερουνδίου με αντικείμενο σε αιτιατική (gradia/causa + γενική γερουνδίου, ad/in +αιτιατική γερουνδίου, de/ex/in/ab + αφαιρετική γερουνδίου)
β) όταν πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε δοτική γερουνδίου (μετά από επίθετα που σημαίνουν «κατάλληλος», «χρήσιμος») με αντικείμενο σε αιτιατική.
Δεδομένα μετατροπής: Για την μετατροπή της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη, πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν τα εξής:
Δίνεται η πρόταση: Imagines virorum ad imitandum eas scriptores reliquerunt.
Nα δηλωθεί ο σκοπός με εμπρόθετο γερούνδιο και να μετατραπεί σε παθητική σύνταξη.
α) Ιmagines virorum gratia/causa imitandi eas scriptores reliquerunt.
Ιmagines virorum imitatum eas scriptores reliquerunt.
Ιmagines virorum scriptores reliquerunt, ut nos imitaremur eas.
Scriptores reliquerunt imagines virorum, quas nos imitaremur.
Scriptores reliquerunt imagines virorum ad imitationem earum.
b) γερουνδιακό είναι --
Imagines virorum ad imitandaseas scriptores reliquerunt
Ιmagines virorum gratia/causa imitandae earum.
Όπου υπάρχει εμπρόθετος τύπος γερουνδίου με αντικείμενο σε αιτιατική πρέπει να γίνει μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική (δηλ. αντικατάσταση του γερουνδίου με γερουνδιακό).
Η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική στις παρακάτω περιπτώσεις:
α) όταν πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε εμπρόθετο τύπο γερουνδίου με αντικείμενο σε αιτιατική (gradia/causa + γενική γερουνδίου, ad/in +αιτιατική γερουνδίου, de/ex/in/ab + αφαιρετική γερουνδίου)
β) όταν πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε δοτική γερουνδίου (μετά από επίθετα που σημαίνουν «κατάλληλος», «χρήσιμος») με αντικείμενο σε αιτιατική.
Δεδομένα μετατροπής: Για την μετατροπή της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη, πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν τα εξής:
- Το αντικείμενο του γερουνδίου (στην ενεργητική) τρέπεται σε υποκείμενο του γερουνδιακού (στην παθητική).
- Το γερουνδιακό πρέπει να συμφωνεί με το ουσιαστικό (=υποκείμενό του στην παθητική) κατά γένος, αριθμό και πτώση.
- Το γένος και ο αριθμός του ουσιαστικού δεν μεταβάλλονται.
- Η πτώση του ουσιαστικού καθορίζεται από την σύνταξη.
- Το γερουνδιακό παίρνει το γένος και τον αριθμό του ουσιαστικού
- Το ουσιαστικό παίρνει την πτώση του γερουνδίου.
Δίνεται η πρόταση: Imagines virorum ad imitandum eas scriptores reliquerunt.
Nα δηλωθεί ο σκοπός με εμπρόθετο γερούνδιο και να μετατραπεί σε παθητική σύνταξη.
α) Ιmagines virorum gratia/causa imitandi eas scriptores reliquerunt.
Ιmagines virorum imitatum eas scriptores reliquerunt.
Ιmagines virorum scriptores reliquerunt, ut nos imitaremur eas.
Scriptores reliquerunt imagines virorum, quas nos imitaremur.
Scriptores reliquerunt imagines virorum ad imitationem earum.
b) γερουνδιακό είναι --
Imagines virorum ad imitandaseas scriptores reliquerunt
Ιmagines virorum gratia/causa imitandae earum.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
excitanda sunt: παθητική περιφραστική συζυγία / προσωπική σύνταξη
tibi: δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο excitanda sunt.
perculsa atque prostrata: επιθετικές μετοχές ως επιρρηματικά κατηγορούμενα του τρόπου στο quae μέσω του iacere.
impetu: α) αφαιρετική του ποιητικού αιτίου (άψυχο) από τις παθητικές μετοχές perculsa atque prostrata -εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου. Β) (οργανική) αφαιρετική του μέσου στις παθητικές μετοχές perculsa atque prostrata.
legibus: απλή (οργανική) αφαιρετική του μέσου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο vincienda sunt
dilapsa: χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (quae), δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
quassata: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο res publica
armatus: επιρρηματικό κατηγορούμενο του χρόνου (ή τρόπου) στο dux μέσω του ρήματος δράσης fecit.
togatus: επιρρηματικό κατηγορούμενο του χρόνου (ή τρόπου) στο idem μέσω του ρήματος σκόπιμης ενέργειας prohibuisset.
subveniendum est: Παθητική Περιφραστική Συζυγία (απρόσωπη σύνταξη)
reipublicae: αντικείμενο στο subveniendum est, σε δοτική.
belli: γενική υποκειμενική στο vulnera.
quibus: αντικείμενο στο mederi, σε δοτική.
excitanda sunt: παθητική περιφραστική συζυγία / προσωπική σύνταξη
tibi: δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο excitanda sunt.
perculsa atque prostrata: επιθετικές μετοχές ως επιρρηματικά κατηγορούμενα του τρόπου στο quae μέσω του iacere.
impetu: α) αφαιρετική του ποιητικού αιτίου (άψυχο) από τις παθητικές μετοχές perculsa atque prostrata -εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου. Β) (οργανική) αφαιρετική του μέσου στις παθητικές μετοχές perculsa atque prostrata.
legibus: απλή (οργανική) αφαιρετική του μέσου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο vincienda sunt
dilapsa: χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (quae), δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
quassata: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο res publica
armatus: επιρρηματικό κατηγορούμενο του χρόνου (ή τρόπου) στο dux μέσω του ρήματος δράσης fecit.
togatus: επιρρηματικό κατηγορούμενο του χρόνου (ή τρόπου) στο idem μέσω του ρήματος σκόπιμης ενέργειας prohibuisset.
subveniendum est: Παθητική Περιφραστική Συζυγία (απρόσωπη σύνταξη)
reipublicae: αντικείμενο στο subveniendum est, σε δοτική.
belli: γενική υποκειμενική στο vulnera.
quibus: αντικείμενο στο mederi, σε δοτική.
ΚΛΙΣΗ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΩΝ
Tα τρία πρώτα απόλυτα αριθμητικά είναι κλιτά και κλίνονται ως εξής:
SINGULARIS PLURALIS
NOMINATIVUS unus una unum uni unae una
GENETIVUS unius unius unius unorum unarum unorum
DATIVUS uni uni uni unis unis unis
ACCUSATIVUS unum unam unum unos unas una
ABLATIVUS uno una uno unis unis unis
PLURALIS
NOMINATIVUS duo duae duo tres tres tria
GENETIVUS duorum duarum duorum trium trium trium
DATIVUS duobus duabus duobus tribus tribus tribus
ACCUSATIVUS duos (duo) duas duo tres tres tria
ABLATIVUS duobus duabus duobus tribus tribus tribus
To unus στον πληθυντικό συνάπτεται μόνο με ουσιαστικά που έχουν μόνο πληθυντικό αριθμό.
Επίσης χρησιμοποιείται στον πληθυντικό όταν σημαίνει μόνος.
Tα τρία πρώτα απόλυτα αριθμητικά είναι κλιτά και κλίνονται ως εξής:
SINGULARIS PLURALIS
NOMINATIVUS unus una unum uni unae una
GENETIVUS unius unius unius unorum unarum unorum
DATIVUS uni uni uni unis unis unis
ACCUSATIVUS unum unam unum unos unas una
ABLATIVUS uno una uno unis unis unis
PLURALIS
NOMINATIVUS duo duae duo tres tres tria
GENETIVUS duorum duarum duorum trium trium trium
DATIVUS duobus duabus duobus tribus tribus tribus
ACCUSATIVUS duos (duo) duas duo tres tres tria
ABLATIVUS duobus duabus duobus tribus tribus tribus
To unus στον πληθυντικό συνάπτεται μόνο με ουσιαστικά που έχουν μόνο πληθυντικό αριθμό.
Επίσης χρησιμοποιείται στον πληθυντικό όταν σημαίνει μόνος.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
- Προσοχή στη διάκριση των ρημάτων vincio (= δένω) και vinco (= νικώ).
- Το dignitas σχηματίζει γενική πληθυντικού σε -um/ -ium, άρα και διπλή αιτιατική -es/ -is, όπως και τα civitas, aetas, utilitas.
- Το fides, fidei (= η εμπορική πίστη) είναι μόνο ενικού αριθμού. Υπενθύμιση: τα ουσιαστικά res, dies είναι τα μόνα ουσιαστικά της 5ης κλίσης που σχηματίζουν και τους δύο αριθμούς σε όλες τις πτώσεις, ενώ τα spes, species, acies, facies, effigies σχηματίζουν τον ενικό και από τον πληθυντικό την ονομαστική, αιτιατική και κλητική.