41. Μίλα για να σε καταλαβαίνουν, όχι για να μιλάς
Μετάφραση κειμένου:
Ο Κούριος και ο Φαβρίκιος, άνδρες αρχαιότατοι, και οι αρχαιότεροί τους Οράτιοι μιλούσαν (μίλησαν) με τους συγχρόνους τους καθαρά και με διαύγεια· δεν χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα των Σικανών ή των Πελασγών, που λέγεται ότι πρώτοι κατοίκησαν την Ιταλία, αλλά χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα της εποχής τους. Εσύ, όμως, σαν να μιλάς τώρα με τη μητέρα του Ευάνδρου, χρησιμοποιείς γλώσσα που εδώ και πολλά χρόνια είναι απαρχαιωμένη, γιατί δεν θέλεις να ξέρει και να καταλαβαίνει κανείς, αυτά που λες. Ανόητε άνθρωπε, γιατί δεν σωπαίνεις, για να πετύχεις αυτό που θες; Αλλά λες ότι σου αρέσει η αρχαιότητα, επειδή είναι τιμημένη και καλή και σεμνή. Έτσι λοιπόν να ζεις, όπως οι αρχαίοι άνδρες, αλλά να μιλάς έτσι, όπως μιλούν οι άνδρες της εποχής μας· και να έχεις πάντα στο μυαλό και την καρδιά σου αυτό το οποίο γράφθηκε από τον Γάιο Καίσαρα: «έτσι σαν το σκόπελο να αποφεύγεις λόγο ασυνήθιστο και πρωτάκουστο».
Ο Κούριος και ο Φαβρίκιος, άνδρες αρχαιότατοι, και οι αρχαιότεροί τους Οράτιοι μιλούσαν (μίλησαν) με τους συγχρόνους τους καθαρά και με διαύγεια· δεν χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα των Σικανών ή των Πελασγών, που λέγεται ότι πρώτοι κατοίκησαν την Ιταλία, αλλά χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα της εποχής τους. Εσύ, όμως, σαν να μιλάς τώρα με τη μητέρα του Ευάνδρου, χρησιμοποιείς γλώσσα που εδώ και πολλά χρόνια είναι απαρχαιωμένη, γιατί δεν θέλεις να ξέρει και να καταλαβαίνει κανείς, αυτά που λες. Ανόητε άνθρωπε, γιατί δεν σωπαίνεις, για να πετύχεις αυτό που θες; Αλλά λες ότι σου αρέσει η αρχαιότητα, επειδή είναι τιμημένη και καλή και σεμνή. Έτσι λοιπόν να ζεις, όπως οι αρχαίοι άνδρες, αλλά να μιλάς έτσι, όπως μιλούν οι άνδρες της εποχής μας· και να έχεις πάντα στο μυαλό και την καρδιά σου αυτό το οποίο γράφθηκε από τον Γάιο Καίσαρα: «έτσι σαν το σκόπελο να αποφεύγεις λόγο ασυνήθιστο και πρωτάκουστο».
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
- «qui. . . . dicuntur” δευτερεύουσα αναφορική ονοματική-επιθετική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους qui. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί ένα πραγματικό γεγονός, χρόνου ενεστώτα για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στις γενικές κτητικές που προηγούνται.
- «proinde quasi. . . . . loquaris”: δευτερεύουσα επιρρηματική παραβολική/ συγκριτική, υποθετική πρόταση, που εκφράζει σύγκριση ομοιότητας και εισάγεται με το παραβολικό ζευγάρι proinde quasi. Εκφέρεται με υποτακτική καθώς η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων, πρόκειται δηλαδή για υποτακτική ενεστώτα, μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (uteris) για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν. Στην ουσία πρόκειται για μια υποθετική πρόταση, που δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού στο παρόν.
- «quod. . . . vis »: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, που εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με οριστική καθώς η αιτιολογία είναι αντικειμενικά αποδεκτή, χρόνου ενεστώτα για να δηλωθεί το πραγματικό στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης uteris.
- «quae dicas ? »: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική, μερικής αγνοίας πρόταση, που εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία ουδετέρου γένους quae. Εκφέρεται με υποτακτική γιατί πρόκειται για μια υποκειμενική κρίση, και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων, δηλαδή υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (η εξάρτηση βρίσκεται στα απαρέμφατα scire/ intellegere, που με τη σειρά τους εξαρτώνται από το ρήμα vis= ενεστώτας), για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο στα απαρέμφατα scire/ intellegere.
- «ut consequaris»: δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση, που εισάγεται με τον τελικό-θετικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με υποτακτική γιατί ο σκοπός στα λατινικά θεωρείται υποκειμενική κατάσταση και ακολουθεί τους κανόνες ιδιόμορφης ακολουθίας των χρόνων, καθώς ο σκοπός είναι ιδωμένος τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του. Πρόκειται για υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (taces), για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης taces.
- «quod vis»: δευτερεύουσα αναφορική ονοματική ουσιαστική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία oυδετέρου γένους quod. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός, χρόνου ενεστώτα για το παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο (ή επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο αντικείμενο id) του ρήματος της δευτερεύουσας τελικής πρότασης consequaris.
- «quod . . .. . sit»: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, που εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί μια υποκειμενική αιτιολογία και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Πρόκειται δηλαδή για υποτακτική ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (dicis) για να δηλωθεί το σύγχρονος στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα της κύριας πρότασης dicis.
- «ut. . . . . .(vivebant/vixerunt)»: δευτερεύουσα επιρρηματική απλή παραβολική πρόταση, που εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut, ενώ στην κύρια πρόταση υπάρχει το επίρρημα sic που μας προειδοποιεί ότι ακολουθεί παραβολική πρόταση. Εκφέρεται με οριστική γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις, που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα, χρόνου παρατατικού για τη διάρκεια/παρακειμένου για το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης, ο πρώτος όρος είναι η κύρια πρόταση sic ergo vive.
- «ut. . . . . longuebantur/lonquuntur»: δευτερεύουσα επιρρηματική απλή παραβολική πρόταση, που εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut, ενώ στην κύρια πρόταση υπάρχει το επίρρημα sic που μας προειδοποιεί ότι ακολουθεί παραβολική πρόταση. Εκφέρεται με οριστική γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις, που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα, χρόνου παρατατικού για τη διάρκεια/παρακειμένου για το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης, ο πρώτος όρος είναι η κύρια πρόταση sic loquere.
- «quod. . . . . scriptum est»: δευτερεύουσα αναφορική, ονοματική-επιθετική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quod. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί ένα πραγματικό γεγονός, χρόνου παρακειμένου για το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης habe, id.
- «tamquam. . . (fugias/sit): δευτερεύουσα επιρρηματική παραβολική πρόταση, που εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο tamquam. Εκφέρεται με υποτακτική γιατί η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων, εκφέρεται δηλαδή με υποτακτική ενεστώτα (fugias ή sit), μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (fugias), για το σύγχρονο στο παρόν. Πρόκειται ουσιαστικά για υποθετικό λόγο, του οποίου η απόδοση παραλείπεται.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
primi: επιρρηματικό κατηγορούμενο που δηλώνει σειρά/τάξη, που προσδιορίζει το υποκείμενο του ρήματος dicuntur.
verbis: αντικείμενο του ρήματος utor, που συντάσσεται με αφαιρετική.
homo: κλητική προσφώνηση.
tibi: δοτική, ως συμπλήρωμα του απαρεμφάτου placere.
tamquam scopulum: εννοείται είτε το ρήμα sit, οπότε το υποκείμενο είναι το verbum και το scopulus κατηγορούμενο στο verbum. Είτε εννοείται το fugias, οπότε το scopulum είναι το αντικείμενο του ρήματος.
insolens: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο του ρήματος verbum. το ίδιο ισχύει και για την μετοχή inauditum.
obsoleto: επιθετική μετοχή, ως επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο sermone.
primi: επιρρηματικό κατηγορούμενο που δηλώνει σειρά/τάξη, που προσδιορίζει το υποκείμενο του ρήματος dicuntur.
verbis: αντικείμενο του ρήματος utor, που συντάσσεται με αφαιρετική.
homo: κλητική προσφώνηση.
tibi: δοτική, ως συμπλήρωμα του απαρεμφάτου placere.
tamquam scopulum: εννοείται είτε το ρήμα sit, οπότε το υποκείμενο είναι το verbum και το scopulus κατηγορούμενο στο verbum. Είτε εννοείται το fugias, οπότε το scopulum είναι το αντικείμενο του ρήματος.
insolens: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο του ρήματος verbum. το ίδιο ισχύει και για την μετοχή inauditum.
obsoleto: επιθετική μετοχή, ως επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο sermone.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Τα ονόματα αρσενικά ονόματα Curius -ii/-i, Fabricius -ii/-i, Horatius -ii/-i και Gaius/ii = σχηματίζουν κλητική σε i: Curi, Fabrici, Horati. Gai. Ως κύρια ονόματα δεν σχηματίζουν πληθυντικό
Colo-colui-cultum-colere= Κατοικώ
absoletus-a-um= μετοχή παρακειμένου από το ρήμα absoleo (προσοχή: είναι ημιαποθετικό). Έχει όμως μόνο συγκριτικό βαθμό obsoletior, -ior, -ius.
insolens, -ns, -ns= μετοχή ενεστώτα από το ρήμα insoleo (προσοχή: είναι ημιαποθετικό). Έχει παραθετικά καθώς χρησιμοποιείται ως επίθετο: συγκριτικός insoletior, -ior, -ius, υπερθετικός βαθμός= insolentissimus – a- um)
(γεν. insolentis) → Παραθετικά : Σ.Β. insolentior, -ior, -ius, Υ.Β. insolentissimus, -a, -um
mater -tris: θηλυκό, ουσιαστικό γ΄ κλίσης, γενική πληθυντικού: matrum
antiquus, -a, -um= επίθετο β΄ και α΄κλίσης (Παραθετικά: antiquior, -ior,-ius, -antiquissimus, -a, -um)
primus, -a, -um= επίθετο β΄ και α΄ κλίσης, (παραθετικά: θετικός από το επίρρημα (prae), συγκριτικό: prior-ior-ius, Υπερθετικός: primus-a-um)
multus, -a, -um = επίθετο β΄ και α΄ κλίσης (Παραθετικά: ο συγκριτικός βαθμός στον ενικό απαντά μόνο στο ουδέτερο: plus ενώ ο υπερθετικός και στα τρία γένη: plurimus, -a, -um. Στον πληθυντικό οι τρεις βαθμοί σχηματίζονται κανονικά: Θετικός: multi-ae -a, Συγκριτικός: plures-es-(i)a Υπερθετικός: plurimi-ae-a
inauditus, -a, -um = επίθετο β΄ και α΄ κλίσης (παραθετικά έχει μόνο συγκριτικό βαθμό: inauditior, -ior, -ius)
plane= επίρρημα θετικού βαθμού (Παραθετικά: Συγκριτικός: planius, Υπερθετικός: planissime)
dilucide = επίρρημα θετικού βαθμού (Παραθετικά: Συγκριτικός: dilucidius, Υπερθετικός: dilucidissime)
Τα ονόματα αρσενικά ονόματα Curius -ii/-i, Fabricius -ii/-i, Horatius -ii/-i και Gaius/ii = σχηματίζουν κλητική σε i: Curi, Fabrici, Horati. Gai. Ως κύρια ονόματα δεν σχηματίζουν πληθυντικό
Colo-colui-cultum-colere= Κατοικώ
absoletus-a-um= μετοχή παρακειμένου από το ρήμα absoleo (προσοχή: είναι ημιαποθετικό). Έχει όμως μόνο συγκριτικό βαθμό obsoletior, -ior, -ius.
insolens, -ns, -ns= μετοχή ενεστώτα από το ρήμα insoleo (προσοχή: είναι ημιαποθετικό). Έχει παραθετικά καθώς χρησιμοποιείται ως επίθετο: συγκριτικός insoletior, -ior, -ius, υπερθετικός βαθμός= insolentissimus – a- um)
(γεν. insolentis) → Παραθετικά : Σ.Β. insolentior, -ior, -ius, Υ.Β. insolentissimus, -a, -um
mater -tris: θηλυκό, ουσιαστικό γ΄ κλίσης, γενική πληθυντικού: matrum
antiquus, -a, -um= επίθετο β΄ και α΄κλίσης (Παραθετικά: antiquior, -ior,-ius, -antiquissimus, -a, -um)
primus, -a, -um= επίθετο β΄ και α΄ κλίσης, (παραθετικά: θετικός από το επίρρημα (prae), συγκριτικό: prior-ior-ius, Υπερθετικός: primus-a-um)
multus, -a, -um = επίθετο β΄ και α΄ κλίσης (Παραθετικά: ο συγκριτικός βαθμός στον ενικό απαντά μόνο στο ουδέτερο: plus ενώ ο υπερθετικός και στα τρία γένη: plurimus, -a, -um. Στον πληθυντικό οι τρεις βαθμοί σχηματίζονται κανονικά: Θετικός: multi-ae -a, Συγκριτικός: plures-es-(i)a Υπερθετικός: plurimi-ae-a
inauditus, -a, -um = επίθετο β΄ και α΄ κλίσης (παραθετικά έχει μόνο συγκριτικό βαθμό: inauditior, -ior, -ius)
plane= επίρρημα θετικού βαθμού (Παραθετικά: Συγκριτικός: planius, Υπερθετικός: planissime)
dilucide = επίρρημα θετικού βαθμού (Παραθετικά: Συγκριτικός: dilucidius, Υπερθετικός: dilucidissime)
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
antiquus: αρχαίος––η αντίκα
pectus: στήθος––(το) πέτο
homo: άνθρωπος––ουμανισμός (ανθρωπισμός)
bonus: καλός––το μπόνους, η μπουνάτσα (η καλοκαιρία)
verbum: ο λόγος––ο βερμπαλισμός (η χρήση εντυπωσιακών εκφραστικών σχημάτων), ο βερμπαλιστής
intelligo/intellego: καταλαβαίνω––η ιντελιγκέντσια (η ιδιαίτερη ομάδα των διανοουμένων)
colo (colui - cultum - colere 3): καλλιεργώ––κουλτούρα
placeo: αρέσω––το πλασέμπο (εικονικό φάρμακο που παράγει στον ασθενή την αυθυποβολή της βελτίωσης της κατάστασής του)
antiquus: αρχαίος––η αντίκα
pectus: στήθος––(το) πέτο
homo: άνθρωπος––ουμανισμός (ανθρωπισμός)
bonus: καλός––το μπόνους, η μπουνάτσα (η καλοκαιρία)
verbum: ο λόγος––ο βερμπαλισμός (η χρήση εντυπωσιακών εκφραστικών σχημάτων), ο βερμπαλιστής
intelligo/intellego: καταλαβαίνω––η ιντελιγκέντσια (η ιδιαίτερη ομάδα των διανοουμένων)
colo (colui - cultum - colere 3): καλλιεργώ––κουλτούρα
placeo: αρέσω––το πλασέμπο (εικονικό φάρμακο που παράγει στον ασθενή την αυθυποβολή της βελτίωσης της κατάστασής του)