Κ.Π. Καβάφης: Τα Τείχη
Λίγα λόγια για τον ποιητή ...
Γεννήθηκε και πέθανε στην Αλεξάνδρεια (1863-1933). Είναι ένας ποιητής με διεθνή αναγνώριση και τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Ένατο παιδί μιας εύπορης οικογένειας, η οποία ωστόσο μετά το θάνατο που πατέρα του βιώνει μεγάλη οικονομική κρίση. Δύο χρόνια μετά το θάνατο του πατέρα του, η οικογένεια μεταναστεύει στην Αγγλία, όπου ο ποιητής θα περάσει τα σχολικά-εφηβικά του χρόνια (έως το 1878) και θα επηρεαστεί βαθιά από την κουλτούρα και τον αγγλικό πολιτισμό. Όταν επέστρεψε στην Αίγυπτο συνέχισε τις σπουδές του αλλά λόγω της ταραγμένης πολιτικής κατάστασης υποχρεώθηκε να φύγει και πάλι, αυτή τη φορά για την Κωνσταντινούπολη. Εκεί σπούδασε φιλολογία, φιλοσοφία και ιστορία. Επέστρεψε στην Αίγυπτο το 1885 όπου και άλλαξε πολλά επαγγέλματα. Ο θάνατον της μητέρας του ήταν αυτός που τον σημάδεψε βαθιά και τον έκανε να στραφεί περισσότερο στον εαυτό του και στην ποίηση. Η φήμη του εξαπλώθηκε στην Αθήνα και στο εξωτερικό. Το 1932, ο Καβάφης, άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα, πήγε για θεραπεία στην Αθήνα, όπου παρέμεινε αρκετό διάστημα, εισπράττοντας μια θερμότατη συμπάθεια από το πλήθος των θαυμαστών του. Επιστρέφοντας όμως στην Αλεξάνδρεια, η κατάστασή του χειροτέρεψε. Εισήχθη στο Νοσοκομείο της Ελληνικής Κοινότητας, όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του 1933, τη μέρα που συμπλήρωνε 70 χρόνια ζωής.
Γεννήθηκε και πέθανε στην Αλεξάνδρεια (1863-1933). Είναι ένας ποιητής με διεθνή αναγνώριση και τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Ένατο παιδί μιας εύπορης οικογένειας, η οποία ωστόσο μετά το θάνατο που πατέρα του βιώνει μεγάλη οικονομική κρίση. Δύο χρόνια μετά το θάνατο του πατέρα του, η οικογένεια μεταναστεύει στην Αγγλία, όπου ο ποιητής θα περάσει τα σχολικά-εφηβικά του χρόνια (έως το 1878) και θα επηρεαστεί βαθιά από την κουλτούρα και τον αγγλικό πολιτισμό. Όταν επέστρεψε στην Αίγυπτο συνέχισε τις σπουδές του αλλά λόγω της ταραγμένης πολιτικής κατάστασης υποχρεώθηκε να φύγει και πάλι, αυτή τη φορά για την Κωνσταντινούπολη. Εκεί σπούδασε φιλολογία, φιλοσοφία και ιστορία. Επέστρεψε στην Αίγυπτο το 1885 όπου και άλλαξε πολλά επαγγέλματα. Ο θάνατον της μητέρας του ήταν αυτός που τον σημάδεψε βαθιά και τον έκανε να στραφεί περισσότερο στον εαυτό του και στην ποίηση. Η φήμη του εξαπλώθηκε στην Αθήνα και στο εξωτερικό. Το 1932, ο Καβάφης, άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα, πήγε για θεραπεία στην Αθήνα, όπου παρέμεινε αρκετό διάστημα, εισπράττοντας μια θερμότατη συμπάθεια από το πλήθος των θαυμαστών του. Επιστρέφοντας όμως στην Αλεξάνδρεια, η κατάστασή του χειροτέρεψε. Εισήχθη στο Νοσοκομείο της Ελληνικής Κοινότητας, όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του 1933, τη μέρα που συμπλήρωνε 70 χρόνια ζωής.
Τα ποιήματα του Καβάφη:
Τα ποιήματα του Καβάφη διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:
=> Το συγκεκριμένο ποίημα ανήκει τα πρώιμα φιλοσοφικά ποιήματα του Καβάφη. Εκφράζει μια στοχαστικότητα, φιλοσοφική εξέταση της καθημερινότητας (ρεαλιστική απεικόνιση των ανθρώπων και της συμπεριφοράς τους, ποιητής που δίνει έμφαση στα μεταδιδόμενα μηνύματα και προχωρώντας πέρα από τη λυρική μετάδοση συναισθημάτων). |
|
|
Θεματικά κέντρα:
α) στίχοι 1-2: Ο εγκλωβισμός του ποιητικού υποκειμένου. β) στίχοι 3-6: Η απελπισία του ποιητικού υποκειμένου. γ) στίχοι 7-8: Η αδυναμία συνειδητοποίησης της κατάστασης. |
Ερμηνευτική Ανάλυση:
Παραδοσιακό ή Μοντέρνο: Το ποίημα του Καβάφη δεν μπορεί να θεωρηθεί μόνο παραδοσιακό ή μόνο μοντέρνο.
Πρόκειται για ένα από τα πρώιμα ποιήματα του Καβάφη, στο οποίο εντοπίζονται στοιχεία
α) παραδοσιακής ποίησης όπως
α.1. η χρήση λόγιων λέξεων (ανεπαισθήτως, λύπην, αιδώς κ.ά.)
α.2. λογική αλληλουχία νοημάτων, (κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ)
α.3. έμμετρος λόγος.
α.4. ο τίτλος είναι ενδεικτικός του περιεχομένου του ποιήματος.
β) Μοντέρνας ποίησης όπως:
β.1 καθημερινές λέξεις,
β.2. πεζολογικός τόνος (κάθομαι και απελπίζομαι)
β.3. στοχαστική διάθεση (εστιάζει στο προσωπικό πρόβλημα του ποιητή που πηγάζει από την κατάσταση περιορισμού του)
β.4. και τολμηρή χρήση συμβόλων (π.χ. ο συμβολισμός της λέξης Τείχη).
β.5. υπάρχει δραματικότητα.
Παραδοσιακό ή Μοντέρνο: Το ποίημα του Καβάφη δεν μπορεί να θεωρηθεί μόνο παραδοσιακό ή μόνο μοντέρνο.
Πρόκειται για ένα από τα πρώιμα ποιήματα του Καβάφη, στο οποίο εντοπίζονται στοιχεία
α) παραδοσιακής ποίησης όπως
α.1. η χρήση λόγιων λέξεων (ανεπαισθήτως, λύπην, αιδώς κ.ά.)
α.2. λογική αλληλουχία νοημάτων, (κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ)
α.3. έμμετρος λόγος.
α.4. ο τίτλος είναι ενδεικτικός του περιεχομένου του ποιήματος.
β) Μοντέρνας ποίησης όπως:
β.1 καθημερινές λέξεις,
β.2. πεζολογικός τόνος (κάθομαι και απελπίζομαι)
β.3. στοχαστική διάθεση (εστιάζει στο προσωπικό πρόβλημα του ποιητή που πηγάζει από την κατάσταση περιορισμού του)
β.4. και τολμηρή χρήση συμβόλων (π.χ. ο συμβολισμός της λέξης Τείχη).
β.5. υπάρχει δραματικότητα.
Το εγκλωβισμένο ποιητικό υποκείμενο και ο συμβολισμός των τειχών:
Μ’ ένα εξαιρετικά παραστατικό συμβολισμό, ο Καβάφης παρουσιάζει τους περιορισμούς που τίθενται στη ζωή μας ως τείχη, καθιστώντας έτσι πιο έντονη την εικόνα του εγκλωβισμού.Τα τείχη που φυλακίζουν τον ποιητή είναι οι διάφοροι περιορισμοί που επιβάλλονται στους ανθρώπους και ενδέχεται να είναι είτε κοινωνικοί περιορισμοί είτε θρησκευτικοί είτε ακόμη και οικονομικοί. Οι άνθρωποι δεν τελικά δεν είναι ελεύθεροι όσο πιστεύουν εφόσον κάθε τους πράξη ρυθμίζεται από κοινωνικές, θρησκευτικές, πολιτικές, πολιτισμικές πεποιθήσεις.
Ο ίδιος ο ποιητής μας δίνει την εικόνα ενός απελπισμένου φυλακισμένου, ο οποίος παρουσιάζεται ανήμπορος να αντιδράσει. Το μόνο που είναι σε θέση να κάνει είναι να παραμείνει στη φυλακή του και να σκέφτεται την παρούσα κατάσταση "τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη". Συνειδητοποιεί την τραγικότητά του καθώς μένει αδρανής και τη σκέψη ότι θα μπορούσε να ζήσει τη ζωή του πληρέστερα "πολλά έξω να κάμω είχον".
Τελικά, το ποιητικό υποκείμενο διαπιστώνει το μέγεθος της τραγικότητάς του όταν συνειδητοποιεί ότι ανεπαίσθητα βρέθηκε δέσμιος περιορισμών, των οποίων ποτέ δεν είχε κάποια ένδειξη: δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον. Ο ποιητής δεν άκουσε ποτέ τους χτίστες γιατί απλούστατα τα τείχη αυτά δεν δημιουργήθηκαν ξαφνικά, τα τείχη προϋπήρχαν, εκείνο που επήλθε τώρα για τον ποιητή είναι η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι δεν είναι ελεύθερος να πράττει και να επιθυμεί οτιδήποτε θέλει.
Μ’ ένα εξαιρετικά παραστατικό συμβολισμό, ο Καβάφης παρουσιάζει τους περιορισμούς που τίθενται στη ζωή μας ως τείχη, καθιστώντας έτσι πιο έντονη την εικόνα του εγκλωβισμού.Τα τείχη που φυλακίζουν τον ποιητή είναι οι διάφοροι περιορισμοί που επιβάλλονται στους ανθρώπους και ενδέχεται να είναι είτε κοινωνικοί περιορισμοί είτε θρησκευτικοί είτε ακόμη και οικονομικοί. Οι άνθρωποι δεν τελικά δεν είναι ελεύθεροι όσο πιστεύουν εφόσον κάθε τους πράξη ρυθμίζεται από κοινωνικές, θρησκευτικές, πολιτικές, πολιτισμικές πεποιθήσεις.
Ο ίδιος ο ποιητής μας δίνει την εικόνα ενός απελπισμένου φυλακισμένου, ο οποίος παρουσιάζεται ανήμπορος να αντιδράσει. Το μόνο που είναι σε θέση να κάνει είναι να παραμείνει στη φυλακή του και να σκέφτεται την παρούσα κατάσταση "τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη". Συνειδητοποιεί την τραγικότητά του καθώς μένει αδρανής και τη σκέψη ότι θα μπορούσε να ζήσει τη ζωή του πληρέστερα "πολλά έξω να κάμω είχον".
Τελικά, το ποιητικό υποκείμενο διαπιστώνει το μέγεθος της τραγικότητάς του όταν συνειδητοποιεί ότι ανεπαίσθητα βρέθηκε δέσμιος περιορισμών, των οποίων ποτέ δεν είχε κάποια ένδειξη: δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον. Ο ποιητής δεν άκουσε ποτέ τους χτίστες γιατί απλούστατα τα τείχη αυτά δεν δημιουργήθηκαν ξαφνικά, τα τείχη προϋπήρχαν, εκείνο που επήλθε τώρα για τον ποιητή είναι η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι δεν είναι ελεύθερος να πράττει και να επιθυμεί οτιδήποτε θέλει.
Στιχουργική:
Το σύντομο αυτό ποίημα, που ανήκει στην πρώτη ποιητική περίοδο του Καβάφη (1897), είναι γραμμένο με πλεχτή ομοιοκαταληξία και ιαμβικό μέτρο. Αργότερα, ο ποιητής θα χρησιμοποιεί την ομοιοκαταληξία κυρίως ως μέσο ειρωνείας. Θα υιοθετήσει τον ελεύθερο στίχο στα ποιήματά του και θα απομακρυνθεί από τον λυρισμό της ποίησης.
Ύφος:
Το ποίημα είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, και δημιουργεί την αίσθηση ότι πρόκειται για προσωπική εξομολόγηση του ποιητή, αποτυπώνοντας έτσι ζωηρότερα το προσωπικό δράμα και αδιέξοδο. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, το θέμα αφορά κάθε άνθρωπο, καθώς οι περιορισμοί αυτοί που "φυλακίζουν" τον ποιητή, υφίστανται για όλους τους ανθρώπους. Το ποίημα διακατέχεται από λυρική διάθεση παράλληλα με πεζολογικό ύφος και λιτότητα.
Γλώσσα:
Καθημερινό λεξιλόγιο, δημοτική γλώσσα με λόγιες λέξεις. και ιδιωματικούς τύπους.
Το σύντομο αυτό ποίημα, που ανήκει στην πρώτη ποιητική περίοδο του Καβάφη (1897), είναι γραμμένο με πλεχτή ομοιοκαταληξία και ιαμβικό μέτρο. Αργότερα, ο ποιητής θα χρησιμοποιεί την ομοιοκαταληξία κυρίως ως μέσο ειρωνείας. Θα υιοθετήσει τον ελεύθερο στίχο στα ποιήματά του και θα απομακρυνθεί από τον λυρισμό της ποίησης.
Ύφος:
Το ποίημα είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, και δημιουργεί την αίσθηση ότι πρόκειται για προσωπική εξομολόγηση του ποιητή, αποτυπώνοντας έτσι ζωηρότερα το προσωπικό δράμα και αδιέξοδο. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, το θέμα αφορά κάθε άνθρωπο, καθώς οι περιορισμοί αυτοί που "φυλακίζουν" τον ποιητή, υφίστανται για όλους τους ανθρώπους. Το ποίημα διακατέχεται από λυρική διάθεση παράλληλα με πεζολογικό ύφος και λιτότητα.
Γλώσσα:
Καθημερινό λεξιλόγιο, δημοτική γλώσσα με λόγιες λέξεις. και ιδιωματικούς τύπους.
Εκφραστικά μέσα:
- Η επανάληψη και το ασύνδετο στον πρώτο στίχο "Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ" αναδεικνύει εμφατικά τον σκληρό/αμείλικτο τρόπο με τον οποίο η κοινωνία θέτει τους περιορισμούς στον άνθρωπο.
- τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·" = η προσωποποίηση και το πρώτο πρόσωπο αποδίδουν το βίωμα, την τραγική θέση και το αδιέξοδο του ποιητή.
- κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ: εικόνα.