Βιτσέντζου Κορνάρου: "Ερωτόκριτος"
Εισαγωγικά:
Το απόσπασμα αναφέρεται στις στιγμές πριν τη συνάντηση του Ερωτόκριτου με την Αρετούσα. H Αρετούσα μόνη και απογοητευμένη παραμένει στη φυλακή, τιμωρημένη από τον ίδιο της τον πατέρα για την επιμονή της να παντρευτεί τον Ερωτόκριτο. Η ανοιξιάτική αναγέννηση της φύσης φαίνεται να αποτελεί προμήνυμα του αίσιου τέλους της περιπέτειας των δύο νέων. Για την υπόθεση, την προέλευση και την τεχνική του έργου πατήστε ΕΔΩ. |
|
Παραδοσιακή ποίηση:
Το ποίημα ανήκει στην παραδοσιακή ποίηση γιατί:
Το ποίημα ανήκει στην παραδοσιακή ποίηση γιατί:
- έχει έμμετρο στίχο (ιαμβικός 15 σύλλαβος)
- έχει ποιητικό λεξιλόγιο (εφάνη ολόχαρη η αυγή, εγέλαν η ανατολή κι η δύση καμαρώνει, το πρικαμένο αηδόνι κλπ.)
- έχει κανονική στίξη (παρουσία κομμάτων και τελειών, ο ευθύς λόγος σε εισαγωγική, χρήση ερωτηματικού κλπ.)
- διατήρηση κοινών νοημάτων των λέξεων (μεσ στη σκοτεινή φ'λακήν, η μέρα ξημερώνει κλπ.)
- λογική ανάπτυξη του θέματος (περιγραφή της φύσης και αντιπαράθεσή της με τη συναισθηματιική κατάσταση της Αρετής κλπ.)
- έλλογη νοηματική αλληλουχία (ομαλή μετάβαση από το ένα θέμα στο άλλο: π.χ. ο λόγος της νένας παρουσιάζει νοηματική συνοχή)
- τίτλος προϊδεαστικός του περιεχομένου (Ερωτόκριτος : όνομα βασικού ήρωα)
- λυρισμός: έμφαση στα συναισθήματα, στις περιγραφές κλπ.
Θέμα:
- Η ομορφιά της φύσης λίγο πριν τη συνάντηση και την αναγνώριση των δύο νέων.
- Η προσπάθεια της Φροσύνης να πείσει την Αρετούσα να ξεχάσει τον Ερωτόκριτο.
Ενότητες:
Το απόσπασμα μπορεί να χωριστεί σε δύο ενότητες:
Το απόσπασμα μπορεί να χωριστεί σε δύο ενότητες:
- 1η ενότητα: στ. 1-24: Η περιγραφή της φύσης
- 2η ενότητα: στ. 25-52: Η σκηνή στη φυλακή με την Αρετούσα και τη νένα της.
Ερμηνευτική Ανάλυση:
Πρόσωπα:
Η Φροσύνη είναι μια γυναίκα που αποδέχεται τις αντιλήψεις της κοινωνίας της και της εποχής της (στ. 31). Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι πιστεύει στους οιωνούς (= τα σημάδια) (στ. 32-33, 36-38), δέχεται το θεσμό του προξενιού (στ. 40) και αποδέχεται την πατρική εξουσία (στ. 43). Η προσπάθειά της να πείσει την Αρετούσα οφείλεται στην αγάπη της γι’ αυτήν και δείχνουν ρεαλισμό, λογική και σύνεση.
Η Φροσύνη είναι μια γυναίκα που αποδέχεται τις αντιλήψεις της κοινωνίας της και της εποχής της (στ. 31). Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι πιστεύει στους οιωνούς (= τα σημάδια) (στ. 32-33, 36-38), δέχεται το θεσμό του προξενιού (στ. 40) και αποδέχεται την πατρική εξουσία (στ. 43). Η προσπάθειά της να πείσει την Αρετούσα οφείλεται στην αγάπη της γι’ αυτήν και δείχνουν ρεαλισμό, λογική και σύνεση.
Επιμέρους θέματα:
Προετοιμασία της αναγνώρισης του Ερωτόκριτου από την Αρετούσα:
Η επικείμενη αναγνώριση του Ερωτόκριτου από την Αρετούσα αναγγέλλεται από τον ίδιο τον ποιητή:
α. άμεσα: στους στίχους 1-2 («ήρθεν η ώρα κι ο καιρός κι η μέρα ξημερώνει/να φανερώσει ο Ρώκριτος το πρόσωπο που χώνει») και στους στίχους 17-18 και 24 («Εσκόρπισεν η συννεφιά, οι αντάρες εχαθήκα/πολλά σημάδια τση χαράς στον ουρανό εφανήκα», «όλα γρικούν κουρφές χαρές κι όλα τσι φανερώνουν»).
β. έμμεσα: από το ξεφάντωμα της φύσης. Όλα τα πλάσματα χαίρονται και προαναγγέλλουν έτσι τη χαρά της αναγνώρισης. Ακόμα και τα πουλιά που κάθονται στο κεφάλι της Αρετούσας (στ. 28) είναι καλός οιωνός και προμηνύουν χαρές.
Λαϊκές αντιλήψεις μέσα από τα λόγια της νένας:
α. Η λαϊκή δοξασία ότι οι θεοί (ή ο Θεός) ειδοποιούν με σημάδια τους ανθρώπους για τα καλά ή τα άσχημα γεγονότα που πρόκειται να συμβούν. Η αντίληψη αυτή είναι γνωστή ήδη από τον Όμηρο (οιωνοσκοπία, σπλαχνοσκοπία, κίνηση του καπνού της φωτιάς, όνειρα).
β. Η αντίληψη ότι το καλύτερο γεγονός που μπορεί να συμβεί σε μια νέα κοπέλα είναι ο γάμος.
γ. Η πεποίθηση ότι τα παιδιά –και κυρίως τα κορίτσια- οφείλουν να υποτάσσονται στη θέληση του πατέρα τους, ακόμα και για αυστηρά προσωπικά θέματα, όπως ο γάμος (έντονα πατριαρχική οικογένεια της εποχής).
δ. Η άποψη ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να επιδιώκουν τα αδύνατα, αλλά να περιορίζονται και να ικανοποιούνται με αυτά που μπορούν να έχουν ζώντας συμβιβασμένοι με την πραγματικότητα.
Προετοιμασία της αναγνώρισης του Ερωτόκριτου από την Αρετούσα:
Η επικείμενη αναγνώριση του Ερωτόκριτου από την Αρετούσα αναγγέλλεται από τον ίδιο τον ποιητή:
α. άμεσα: στους στίχους 1-2 («ήρθεν η ώρα κι ο καιρός κι η μέρα ξημερώνει/να φανερώσει ο Ρώκριτος το πρόσωπο που χώνει») και στους στίχους 17-18 και 24 («Εσκόρπισεν η συννεφιά, οι αντάρες εχαθήκα/πολλά σημάδια τση χαράς στον ουρανό εφανήκα», «όλα γρικούν κουρφές χαρές κι όλα τσι φανερώνουν»).
β. έμμεσα: από το ξεφάντωμα της φύσης. Όλα τα πλάσματα χαίρονται και προαναγγέλλουν έτσι τη χαρά της αναγνώρισης. Ακόμα και τα πουλιά που κάθονται στο κεφάλι της Αρετούσας (στ. 28) είναι καλός οιωνός και προμηνύουν χαρές.
Λαϊκές αντιλήψεις μέσα από τα λόγια της νένας:
α. Η λαϊκή δοξασία ότι οι θεοί (ή ο Θεός) ειδοποιούν με σημάδια τους ανθρώπους για τα καλά ή τα άσχημα γεγονότα που πρόκειται να συμβούν. Η αντίληψη αυτή είναι γνωστή ήδη από τον Όμηρο (οιωνοσκοπία, σπλαχνοσκοπία, κίνηση του καπνού της φωτιάς, όνειρα).
β. Η αντίληψη ότι το καλύτερο γεγονός που μπορεί να συμβεί σε μια νέα κοπέλα είναι ο γάμος.
γ. Η πεποίθηση ότι τα παιδιά –και κυρίως τα κορίτσια- οφείλουν να υποτάσσονται στη θέληση του πατέρα τους, ακόμα και για αυστηρά προσωπικά θέματα, όπως ο γάμος (έντονα πατριαρχική οικογένεια της εποχής).
δ. Η άποψη ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να επιδιώκουν τα αδύνατα, αλλά να περιορίζονται και να ικανοποιούνται με αυτά που μπορούν να έχουν ζώντας συμβιβασμένοι με την πραγματικότητα.
Ποιητική τεχνική:
Το απόσπασμα είναι αφηγηματικό. Ο αφηγητής είναι εξωδιηγητικός. Η αφήγηση (στ. 1-2, 25-34) συμπληρώνεται από την εκτενή περιγραφή της φύσης (στ.3-24) και το διάλογο (στ. 35-52), όταν ο ποιητής δίνει το λόγο στη Φροσύνη για να συμβουλέψει την Αρετούσα.
Το εύρημα των πουλιών που μας μεταφέρουν από τη μία ενότητα στην άλλη, θυμίζει τη δημοτική ποίηση και ταυτόχρονα δηλώνει την αντίθεση ανάμεσα στο φως και στη σκοτεινή φυλακή, και δίνει στη νένα την ευκαιρία να μιλήσει.
Το απόσπασμα είναι αφηγηματικό. Ο αφηγητής είναι εξωδιηγητικός. Η αφήγηση (στ. 1-2, 25-34) συμπληρώνεται από την εκτενή περιγραφή της φύσης (στ.3-24) και το διάλογο (στ. 35-52), όταν ο ποιητής δίνει το λόγο στη Φροσύνη για να συμβουλέψει την Αρετούσα.
Το εύρημα των πουλιών που μας μεταφέρουν από τη μία ενότητα στην άλλη, θυμίζει τη δημοτική ποίηση και ταυτόχρονα δηλώνει την αντίθεση ανάμεσα στο φως και στη σκοτεινή φυλακή, και δίνει στη νένα την ευκαιρία να μιλήσει.
Στιχουργική:
Το ποίημα είναι γραμμένο σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο παροξύτονο στίχο με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. Στους στίχους 11-12 έχουμε διασκελισμό (= το νόημα του ενός στίχου συνεχίζεται στον επόμενο· ο διασκελισμός είναι σπανιότατος στην ποίηση πριν από τον 19ο αιώνα) και ποικιλία στο ρυθμό, που μας δίνει μουσική διάσταση και ολοκληρώνει την αισθητική απόλαυση.
Ύφος:
Άμεσο και ζωντανό χάρη στις εικόνες, γλαφυρό, φυσικό και αβίαστο με χρήση του δραματικού ενεστώτα. Η περιγραφή της φύσης αποτελεί την κορύφωση του λυρισμού, ενώ ο λόγος της νένας έχει ύφος παραινετικό και συμβουλευτικό.
Γλώσσα:
Πλούσιο λεξιλόγιο, άνετη έκφραση, κοντά στη φυσική ομιλία του κρητικού λαού (=κρητικό ιδίωμα). Το θέμα είναι λυρικό και υπάρχει μια ποιητική περιγραφή της φύσης.
Το ποίημα είναι γραμμένο σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο παροξύτονο στίχο με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. Στους στίχους 11-12 έχουμε διασκελισμό (= το νόημα του ενός στίχου συνεχίζεται στον επόμενο· ο διασκελισμός είναι σπανιότατος στην ποίηση πριν από τον 19ο αιώνα) και ποικιλία στο ρυθμό, που μας δίνει μουσική διάσταση και ολοκληρώνει την αισθητική απόλαυση.
Ύφος:
Άμεσο και ζωντανό χάρη στις εικόνες, γλαφυρό, φυσικό και αβίαστο με χρήση του δραματικού ενεστώτα. Η περιγραφή της φύσης αποτελεί την κορύφωση του λυρισμού, ενώ ο λόγος της νένας έχει ύφος παραινετικό και συμβουλευτικό.
Γλώσσα:
Πλούσιο λεξιλόγιο, άνετη έκφραση, κοντά στη φυσική ομιλία του κρητικού λαού (=κρητικό ιδίωμα). Το θέμα είναι λυρικό και υπάρχει μια ποιητική περιγραφή της φύσης.
Εκφραστικά μέσα:
- προσωποποιήσεις των στοιχείων της φύσης: η αυγή (στ.3) τα περιγιάλια (στ.7), η θάλασσα (στ.7), ο ήλιος (στ. 11), τα πουλιά (στ.14), η δύση και η ανατολή (στ. 10), τα στενά και οι στράτες (στ. 23).
- μεταφορές: οι ιδιότητες των εμψύχων μεταφέρονται στα άψυχα, π.χ. «ολόχαρη η αυγή» (στ. 3), «γλυκύς βοράς» (στ. 6), «γλυκύς σκοπός» (στ. 8), «πρικαμένο αηδόνι/αμέ πετά πασίχαρο» (στ. 21-22).
- παρομοιώσεις: «σαν παραχρουσεμένα» (στ.20), «και φαίνεταί σου και χαρές μεγάλες προμημούσι» (στ.28).
- εικόνες: η χαρούμενη αυγή, τα χορτάρια που έχουν φυτρώσει, τα πουλάκια που φιλιούνται, ο ουρανός με το αεράκι και τα χρυσαφένια σύννεφα, τα δύο πουλάκια που ερωτοτροπούν πάνω από το κεφάλι της Αρετούσας.
- αντιθέσεις: στ. 17-18, 21-22, 25-6.
- ασύνδετα: όπου έχει κόμματα, στ. 3-4, 7-8, 9-10, 13-14, 15-16, 17-18, 23-24.
- σύνθετες λέξεις: «ολόχαρη», «χαμοπετώντας», «εγλυκοκιλαδούσαν», «παραχρουσωμένα», «πασίχαρο», χαμοπετούσι»
- δραματικός ενεστώτας: στ.1-30: «ξημερώνει», «δείχνει», «καμαρώνει», «στολίζει» κ.ά.
- Τραγική ειρωνεία: Η Φροσύνη, η νένα (= παραμάνα) της Αρετούσας, παρακαλά την Αρετούσα να κάνει δεκτή την πρόταση γάμου του ξένου που έσωσε την πατρίδα της και να ξεχάσει τον Ερωτόκριτο, χωρίς να γνωρίζει ότι ο ξένος είναι ο Ερωτόκριτος.