Η περιπέτεια της Ανδρομέδας
Μετάφραση Κειμένου
Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν κόρη τους την Ανδρομέδα. Η Κασσιόπη, περήφανη για την ομορφιά της, συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νηρηίδες. Ο Ποσειδώνας εκνευρισμένος σπρώχνει στην ακτή της Αιθιοπίας θαλάσσιο κήτος, το οποίο βλάπτει τους κατοίκους. Το μαντείο απάντησε στους κατοίκους: «Βασιλικό σφάγιο αρέσει στον Θεό». Τότε, Ο Κηφέας δένει την Ανδρομέδα σε βράχο· το κήτος κινείται προς την Ανδρομέδα. Ξαφνικά, ο Περσέας, με τα φτερωτά του σαντάλια καταφθάνει· βλέπει την κοπέλα και μένει άφωνος από την ομορφιά της. Ο Περσέας σκοτώνει το κήτος με το δόρυ και ελευθερώνει την Ανδρομέδα. Ο Κηφέας, η Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας χαίρονται πάρα πολύ.
Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν κόρη τους την Ανδρομέδα. Η Κασσιόπη, περήφανη για την ομορφιά της, συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νηρηίδες. Ο Ποσειδώνας εκνευρισμένος σπρώχνει στην ακτή της Αιθιοπίας θαλάσσιο κήτος, το οποίο βλάπτει τους κατοίκους. Το μαντείο απάντησε στους κατοίκους: «Βασιλικό σφάγιο αρέσει στον Θεό». Τότε, Ο Κηφέας δένει την Ανδρομέδα σε βράχο· το κήτος κινείται προς την Ανδρομέδα. Ξαφνικά, ο Περσέας, με τα φτερωτά του σαντάλια καταφθάνει· βλέπει την κοπέλα και μένει άφωνος από την ομορφιά της. Ο Περσέας σκοτώνει το κήτος με το δόρυ και ελευθερώνει την Ανδρομέδα. Ο Κηφέας, η Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας χαίρονται πάρα πολύ.
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Λατίνοι Λογοτέχνες και ελληνικά πρότυπα:
Η σχέση που είχαν οι Ρωμαίοι Λογοτέχνες με τα πρότυπά τους ήταν σχέση πρόσληψης (imitatio) και ανταγωνισμού (aemulatio). Δεν τα αναπαρήγαγαν απλώς αλλά τα ιδιοποιούνταν και χρησιμοποιώντας το δικό τους ύφος τα αφομοίωναν γόνιμα.Έτσι, ανάμεσα στην ελληνική και τη λατινική γραμματεία δημιουργήθηκε ένα δημιουργικός διάλογος.
Υπό αυτό το πρίσμα, ο Οβίδιος εμπνεόμενος από τη «λεπταλέη Μούσα» αξιοποίησε τα ελληνικά πρότυπα και μέσα από τις Μεταμορφώσεις του (ένα έπος 15 βιβλίων και 12.000 στίχων) έφερε σε επαφή το πνεύμα της Δύσης με της μυθολογικές ψηφίδες της αρχαίας Ελλάδας. Σύμφωνος με τη βασική ιδέα των Μεταμορφώσεων (όπου κοινό χαρακτηριστικό όλων των παρατιθέμενων ιστοριών είναι η μεταμόρφωση των ηρώων) είναι και ο μύθος της Ανδρομέδας. Ο μύθος διαβάζεται ευχάριστα λόγω της ελκυστικής έκφρασης και του αίσιου τέλους του.
Ο μύθος της Ανδρομέδας
Η Ανδρομέδα, πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας, ήταν κόρη του Κηφέα, βασιλιά των Κηφήνων ή των Αντιόπων και της Κασσιόπης.
Σύμφωνα με την παράδοση, όταν η Κασσιόπη ισχυρίστηκε ότι η κόρη της Ανδρομέδα ήταν ωραιότερη από τις Νηρηίδες, διέπραξε ύβρι. Σύμφωνα με τα αρχαιοελληνικά πρότυπα όταν ο άνθρωπος υπερέβαινε τις αρμοδιότητές του/ το μέτρο (ἄτη) και προσπαθούσε να αποκτήσει θεϊκές ιδιότητες, τότε διέπραττε ανεπανόρθωτο σφάλμα (ὕβρις). Αυτό το σφάλμα προκαλούσε την οργή (νέμεσις) των θεών, οι οποίοι επέβαλαν την τιμωρία (τίσις). Έτσι, ο Ποσειδών, για να την εκδικηθεί, προκάλεσε καταιγίδα στην Αιθιοπία, από την οποία πλημμύρισε τη χώρα, και επιπλέον έστειλε ένα θαλάσσιο τέρας, το Κήτος που κατασπάραζε ανθρώπους και ζώα.
Σύμφωνα με το χρησμό του μαντείου του Άμμωνα, για να σωθεί η χώρα έπρεπε η Ανδρομέδα να θυσιαστεί στο τέρας· έτσι την εγκατέλειψαν σ΄ ένα βράχο της ακτής, για να την καταβροχθίσει το Κήτος. Η Ανδρομέδα λοιπόν βρέθηκε δεμένη στο βράχο, στο έλεος του κτήνους.
Ο Περσέας ο οποίος επέστρεφε από τη σφαγή της Γοργούς, σκότωσε το Κήτος, την ελευθέρωσε και την παντρεύτηκε αγνοώντας το Φινέα, με τον οποίο ήταν αρραβωνιασμένη η Ανδρομέδα. Στη διάρκεια της γαμήλιας τελετής ξέσπασε καβγάς ανάμεσα στους δυο άνδρες, και ο Φινέας τελικά πέτρωσε, αφού κοίταξε το κεφάλι της Γοργούς.
Η Ανδρομέδα ακολούθησε τον άνδρα της στην Τίρυνθα του Άργους. Γέννησαν έξι γιούς: τον Πέρση, τον Αλκαίο, τον Ήλιο, το Μήστορα, το Σθένελο, και τον Ηλεκτρύωνα και μια κόρη τη Γοργοφόνη. Μετά το θάνατό της η Αθηνά την έκανε άστρο και την έβαλε στους αστερισμούς του βόρειου ουρανού κοντά στον Περσέα και την Κασσιόπη.
Ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης, καθώς και ο Κορνήλιος, παρουσίασαν αργότερα το μύθο σε τραγωδίες τους.
Λατίνοι Λογοτέχνες και ελληνικά πρότυπα:
Η σχέση που είχαν οι Ρωμαίοι Λογοτέχνες με τα πρότυπά τους ήταν σχέση πρόσληψης (imitatio) και ανταγωνισμού (aemulatio). Δεν τα αναπαρήγαγαν απλώς αλλά τα ιδιοποιούνταν και χρησιμοποιώντας το δικό τους ύφος τα αφομοίωναν γόνιμα.Έτσι, ανάμεσα στην ελληνική και τη λατινική γραμματεία δημιουργήθηκε ένα δημιουργικός διάλογος.
Υπό αυτό το πρίσμα, ο Οβίδιος εμπνεόμενος από τη «λεπταλέη Μούσα» αξιοποίησε τα ελληνικά πρότυπα και μέσα από τις Μεταμορφώσεις του (ένα έπος 15 βιβλίων και 12.000 στίχων) έφερε σε επαφή το πνεύμα της Δύσης με της μυθολογικές ψηφίδες της αρχαίας Ελλάδας. Σύμφωνος με τη βασική ιδέα των Μεταμορφώσεων (όπου κοινό χαρακτηριστικό όλων των παρατιθέμενων ιστοριών είναι η μεταμόρφωση των ηρώων) είναι και ο μύθος της Ανδρομέδας. Ο μύθος διαβάζεται ευχάριστα λόγω της ελκυστικής έκφρασης και του αίσιου τέλους του.
Ο μύθος της Ανδρομέδας
Η Ανδρομέδα, πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας, ήταν κόρη του Κηφέα, βασιλιά των Κηφήνων ή των Αντιόπων και της Κασσιόπης.
Σύμφωνα με την παράδοση, όταν η Κασσιόπη ισχυρίστηκε ότι η κόρη της Ανδρομέδα ήταν ωραιότερη από τις Νηρηίδες, διέπραξε ύβρι. Σύμφωνα με τα αρχαιοελληνικά πρότυπα όταν ο άνθρωπος υπερέβαινε τις αρμοδιότητές του/ το μέτρο (ἄτη) και προσπαθούσε να αποκτήσει θεϊκές ιδιότητες, τότε διέπραττε ανεπανόρθωτο σφάλμα (ὕβρις). Αυτό το σφάλμα προκαλούσε την οργή (νέμεσις) των θεών, οι οποίοι επέβαλαν την τιμωρία (τίσις). Έτσι, ο Ποσειδών, για να την εκδικηθεί, προκάλεσε καταιγίδα στην Αιθιοπία, από την οποία πλημμύρισε τη χώρα, και επιπλέον έστειλε ένα θαλάσσιο τέρας, το Κήτος που κατασπάραζε ανθρώπους και ζώα.
Σύμφωνα με το χρησμό του μαντείου του Άμμωνα, για να σωθεί η χώρα έπρεπε η Ανδρομέδα να θυσιαστεί στο τέρας· έτσι την εγκατέλειψαν σ΄ ένα βράχο της ακτής, για να την καταβροχθίσει το Κήτος. Η Ανδρομέδα λοιπόν βρέθηκε δεμένη στο βράχο, στο έλεος του κτήνους.
Ο Περσέας ο οποίος επέστρεφε από τη σφαγή της Γοργούς, σκότωσε το Κήτος, την ελευθέρωσε και την παντρεύτηκε αγνοώντας το Φινέα, με τον οποίο ήταν αρραβωνιασμένη η Ανδρομέδα. Στη διάρκεια της γαμήλιας τελετής ξέσπασε καβγάς ανάμεσα στους δυο άνδρες, και ο Φινέας τελικά πέτρωσε, αφού κοίταξε το κεφάλι της Γοργούς.
Η Ανδρομέδα ακολούθησε τον άνδρα της στην Τίρυνθα του Άργους. Γέννησαν έξι γιούς: τον Πέρση, τον Αλκαίο, τον Ήλιο, το Μήστορα, το Σθένελο, και τον Ηλεκτρύωνα και μια κόρη τη Γοργοφόνη. Μετά το θάνατό της η Αθηνά την έκανε άστρο και την έβαλε στους αστερισμούς του βόρειου ουρανού κοντά στον Περσέα και την Κασσιόπη.
Ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης, καθώς και ο Κορνήλιος, παρουσίασαν αργότερα το μύθο σε τραγωδίες τους.
Συντακτικές Παρατηρήσεις:
filiam= κατηγορούμενο του αντικειμένου του ρήματος Andromeda (habeo+ αιτιατική του προσώπου+ αιτιατική κατηγορουμένου)
superba= επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου, προσδιορίζει το υποκείμενο του ρήματος.
forma= απρόθετη αφαιρετική που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος comparat και δηλώνει το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο.
se= αντικείμενο του ρήματος. η αυτοπαθής αντωνυμία χρησιμοποιείται αντί του υποκειμένου του ρήματος και φανερώνει την άμεση αυτοπάθεια.
iratus= a) επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου, προσδιορίζει το υποκείμενο του ρήματος, β) αιτιολογική συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος μετοχή.
incolis= δοτική ως συμπλήρωμα- αντικείμενο του ρήματος nocet. Πρόκειται για ρήμα εχθρικής διάθεσης.
incolis: έμμεσο αντικείμενο του ρήματος respondet. To άμεσο αντικείμενο του ρήματος είναι ο ευθύς λόγος, όταν τραπεί σε πλάγιο.
deo= αντικείμενο σε δοτική- συμπλήρωμα του φιλικής διάθεσης σημαντικού ρήματος placeo.
ad scopulum= εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο, (ή πρόκειται για προσδιορισμό του πλησίον δίπλα σε ρήματα στάση) και προσδιορίζει το ρήμα adligat.
calceis= απρόθετη αφαιρετική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος advolat και δηλώνει το μέσο – όργανο.
forma= απρόθετη αφαιρετική που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος stupet και δηλώνει το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο.
hasta= απρόθετη αφαιρετική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος delet και δηλώνει το μέσο – όργανο.
Αethiopiae= γενική αντικειμενική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός στο incolae.
filiam= κατηγορούμενο του αντικειμένου του ρήματος Andromeda (habeo+ αιτιατική του προσώπου+ αιτιατική κατηγορουμένου)
superba= επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου, προσδιορίζει το υποκείμενο του ρήματος.
forma= απρόθετη αφαιρετική που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος comparat και δηλώνει το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο.
se= αντικείμενο του ρήματος. η αυτοπαθής αντωνυμία χρησιμοποιείται αντί του υποκειμένου του ρήματος και φανερώνει την άμεση αυτοπάθεια.
iratus= a) επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου, προσδιορίζει το υποκείμενο του ρήματος, β) αιτιολογική συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος μετοχή.
incolis= δοτική ως συμπλήρωμα- αντικείμενο του ρήματος nocet. Πρόκειται για ρήμα εχθρικής διάθεσης.
incolis: έμμεσο αντικείμενο του ρήματος respondet. To άμεσο αντικείμενο του ρήματος είναι ο ευθύς λόγος, όταν τραπεί σε πλάγιο.
deo= αντικείμενο σε δοτική- συμπλήρωμα του φιλικής διάθεσης σημαντικού ρήματος placeo.
ad scopulum= εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο, (ή πρόκειται για προσδιορισμό του πλησίον δίπλα σε ρήματα στάση) και προσδιορίζει το ρήμα adligat.
calceis= απρόθετη αφαιρετική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος advolat και δηλώνει το μέσο – όργανο.
forma= απρόθετη αφαιρετική που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος stupet και δηλώνει το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο.
hasta= απρόθετη αφαιρετική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος delet και δηλώνει το μέσο – όργανο.
Αethiopiae= γενική αντικειμενική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός στο incolae.
Δευτερεύουσες προτάσεις:
quae incolis nocet: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία θηλυκού γένους quae, και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό. Χρόνου ενεστώτα για να περιγραφεί μια πράξη που έγινε στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο beluam.
quae incolis nocet: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία θηλυκού γένους quae, και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό. Χρόνου ενεστώτα για να περιγραφεί μια πράξη που έγινε στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο beluam.
Γραμματικές παρατηρήσεις κειμένου:
Cepheus= όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη β΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Γενική: Cephei + Cepheos, Δοτική: Cepheo + Cephei, Αιτιατική: Cepheum+ Cephea+ Cepheon. Δεν σχηματίζει πληθυντικό.
Cassiope= όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη α΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Γενική: Cassiopes + Cassiopae, Αιτιατική: Cassiopen+ Cassiopam, Αφαιρετική: Cassiope+ Cassiopa. Δεν σχηματίζει πληθυντικό.
Andromeda: όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη α΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Ονομαστική: Andromeda+ Andromede, Γενική: Andromedae + Andromedes, Αιτιατική: Andromedam+ Andromedan+ Andromeden, Κλητική: Andromeda+ Andromede, Αφαιρετική: Andromeda +Andromede. Δεν σχηματίζει πληθυντικό.
Nympa όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη α΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Ονομαστική: Nympa+ Nympe, Γενική: Nympae+ Nympes, Αιτιατική: Nympam+ Nympen, Κλητική: Nympa + Nympe, Αφαιρετική: Nympa+ Nympe.
deus= για την κλίση του δευτερόκλιτου αυτού ουσιαστικού βλ. προηγούμενο κεφάλαιο.
Perseus: όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη β΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Γενική: Persei + Perseos, Δοτική: Perseo + Persei, Αιτιατική: Perseum+ Persea+ Perseon. Δεν σχηματίζει πληθυντικό.
puella: όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη α΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Δοτική πληθυντικού: puellis+ puellabus Αφαιρετική- Πληθυντικού: puellis+ puellabus.
gaudeo= ρήμα δεύτερης συζυγίας, ημιαποθετικό με αρχικούς χρόνους: gaudeo- gavisus sum- gaudere.
To ρήμα stupeo δεν έχει σουπίνο.
Το ρήμα urgeo δεν έχει σουπίνο.
iratus= μετοχή παρακειμένου του ημιαποθετικού ρήματος irascor, (suscensui-seccensui), iratum, irasci.
se= αυτοπαθής αντωνυμία που χρησιμοποιείται για να μην επαναληφθεί ένα όνομα ουσιαστικό και δηλώνει την άμεση αυτοπάθεια. Αναφέρεται μόνο στο υποκείμενο και όταν δεν αναφέρεται σε αυτό χρησιμοποιείται στη θέση της το is, ea, id. Πρέπει να ξέρουμε ότι είναι πάντα σε πλάγιες πτώσεις και δεν έχει ονομαστική. Επίσης, στερείται πληθυντικού.
Cepheus= όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη β΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Γενική: Cephei + Cepheos, Δοτική: Cepheo + Cephei, Αιτιατική: Cepheum+ Cephea+ Cepheon. Δεν σχηματίζει πληθυντικό.
Cassiope= όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη α΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Γενική: Cassiopes + Cassiopae, Αιτιατική: Cassiopen+ Cassiopam, Αφαιρετική: Cassiope+ Cassiopa. Δεν σχηματίζει πληθυντικό.
Andromeda: όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη α΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Ονομαστική: Andromeda+ Andromede, Γενική: Andromedae + Andromedes, Αιτιατική: Andromedam+ Andromedan+ Andromeden, Κλητική: Andromeda+ Andromede, Αφαιρετική: Andromeda +Andromede. Δεν σχηματίζει πληθυντικό.
Nympa όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη α΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Ονομαστική: Nympa+ Nympe, Γενική: Nympae+ Nympes, Αιτιατική: Nympam+ Nympen, Κλητική: Nympa + Nympe, Αφαιρετική: Nympa+ Nympe.
deus= για την κλίση του δευτερόκλιτου αυτού ουσιαστικού βλ. προηγούμενο κεφάλαιο.
Perseus: όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη β΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Γενική: Persei + Perseos, Δοτική: Perseo + Persei, Αιτιατική: Perseum+ Persea+ Perseon. Δεν σχηματίζει πληθυντικό.
puella: όνομα ουσιαστικό που κλίνεται σύμφωνα με τη α΄ κλίση ουσιαστικών αλλά παρουσιάζει και δευτερότυπους Δοτική πληθυντικού: puellis+ puellabus Αφαιρετική- Πληθυντικού: puellis+ puellabus.
gaudeo= ρήμα δεύτερης συζυγίας, ημιαποθετικό με αρχικούς χρόνους: gaudeo- gavisus sum- gaudere.
To ρήμα stupeo δεν έχει σουπίνο.
Το ρήμα urgeo δεν έχει σουπίνο.
iratus= μετοχή παρακειμένου του ημιαποθετικού ρήματος irascor, (suscensui-seccensui), iratum, irasci.
se= αυτοπαθής αντωνυμία που χρησιμοποιείται για να μην επαναληφθεί ένα όνομα ουσιαστικό και δηλώνει την άμεση αυτοπάθεια. Αναφέρεται μόνο στο υποκείμενο και όταν δεν αναφέρεται σε αυτό χρησιμοποιείται στη θέση της το is, ea, id. Πρέπει να ξέρουμε ότι είναι πάντα σε πλάγιες πτώσεις και δεν έχει ονομαστική. Επίσης, στερείται πληθυντικού.
=> KΛΙΣΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑ, ρημάτων δεύτερης συζυγίας
Στη συζυγία αυτή ανήκουν ρήματα με κατάληξη ενεστώτα –eo.
Π.χ. deleo, urgeo, habeο.
Οι αρχικοί χρόνοι των ρημάτων είναι οι εξής: deleo- delevi, deletum- delere.
habeo- habui, habitum, habere.
Η οριστική ενεστώτα των ρημάτων της δεύτερης συζυγίας κλίνεται ως εξής:
PRAESENSdele-o
dele-s
dele-t
dele-mus
dele-tis
dele-nt
Στη συζυγία αυτή ανήκουν ρήματα με κατάληξη ενεστώτα –eo.
Π.χ. deleo, urgeo, habeο.
Οι αρχικοί χρόνοι των ρημάτων είναι οι εξής: deleo- delevi, deletum- delere.
habeo- habui, habitum, habere.
Η οριστική ενεστώτα των ρημάτων της δεύτερης συζυγίας κλίνεται ως εξής:
PRAESENSdele-o
dele-s
dele-t
dele-mus
dele-tis
dele-nt