39. Ένα πρότυπο ιδανικού ανθρώπου
Μετάφραση κειμένου:
Τον σοφό δεν τον εμποδίζει ούτε η φτώχια ούτε ο πόνος, ούτε εκείνα τα πράγματα που βγάζουν τους άπειρους από τον δρόμο τους και τους γκρεμοτσακίζουν. Πιστεύεις ότι αυτός καταβάλλεται από τις συμφορές; Αντιθέτως, τις χρησιμοποιεί. Ο Φειδίας δεν ήξερε να κατασκευάζει αγάλματα μόνο από ελεφαντόδοντο· τα έφτιαχνε επίσης και από μπρούτζο. Αν πήγαινες σε αυτόν μάρμαρο, αν (του πήγαινες) πιο ευτελές υλικό θα έφτιανε τέτοιο (άγαλμα), όσο πιο τέλειο μπορούσε να φτιαχτεί από αυτό το υλικό. Με τον ίδιο τρόπο και ο σοφός θα δείξει την αρετή του, αν μπορεί, στα πλούτη, αν όχι, στην φτώχεια· αν μπορέσει, στην πατρίδα, αν όχι, στην εξορία· αν μπορέσει, ως στρατηγός, αν όχι, ως στρατιώτης· αν μπορέσει, αρτιμελής, αν όχι, ανάπηρος. Οποιαδήποτε τύχη κι αν του λάχει, από αυτήν θα δημιουργήσει κάτι αξιομνημόνευτο.
Τον σοφό δεν τον εμποδίζει ούτε η φτώχια ούτε ο πόνος, ούτε εκείνα τα πράγματα που βγάζουν τους άπειρους από τον δρόμο τους και τους γκρεμοτσακίζουν. Πιστεύεις ότι αυτός καταβάλλεται από τις συμφορές; Αντιθέτως, τις χρησιμοποιεί. Ο Φειδίας δεν ήξερε να κατασκευάζει αγάλματα μόνο από ελεφαντόδοντο· τα έφτιαχνε επίσης και από μπρούτζο. Αν πήγαινες σε αυτόν μάρμαρο, αν (του πήγαινες) πιο ευτελές υλικό θα έφτιανε τέτοιο (άγαλμα), όσο πιο τέλειο μπορούσε να φτιαχτεί από αυτό το υλικό. Με τον ίδιο τρόπο και ο σοφός θα δείξει την αρετή του, αν μπορεί, στα πλούτη, αν όχι, στην φτώχεια· αν μπορέσει, στην πατρίδα, αν όχι, στην εξορία· αν μπορέσει, ως στρατηγός, αν όχι, ως στρατιώτης· αν μπορέσει, αρτιμελής, αν όχι, ανάπηρος. Οποιαδήποτε τύχη κι αν του λάχει, από αυτήν θα δημιουργήσει κάτι αξιομνημόνευτο.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
- “quae. . . . agunt”: δευτερεύουσα αναφορική- επιθετική προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία θηλυκού γένους quae εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο του εννοούμενου ρήματος της προηγούμενης πρότασης res.
- «si marmor . . . obtulisses”: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον θετικό υποθετικό σύνδεσμο si και εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου. Η απόδοση του υποθετικού λόγου βρίσκεται στο ρήμα της κύριας πρότασης fecisset (=υποτακτική υπερσυντελίκου). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το μη πραγματικό στο παρελθόν και είναι δεύτερου είδους. Ως προς την υπόθεση είναι σύνθετος καθώς λαμβάνεται μαζί με την επόμενη υποθετική πρόταση. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα fecisset.
- «si viliorem materiam»: δευτερεύουσα επιρρηματική, ελλειπτική, υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον θετικό υποθετικό σύνδεσμο si και εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου (εννοείται obtulisses). Η απόδοση του υποθετικού λόγου βρίσκεται στο ρήμα της κύριας πρότασης fecisset (=υποτακτική υπερσυντελίκου). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το μη πραγματικό στο παρελθόν και είναι δεύτερου είδους. Ως προς την υπόθεση είναι σύνθετος καθώς λαμβάνεται μαζί με την προηγούμενη υποθετική πρόταση. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα fecisset.
- «quale … posset»: δευτερεύουσα αναφορική-επιθετική προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quale και εκφέρεται με υποτακτική (δυνητική) για να δηλωθεί κάτι το ενδεχόμενο ή δυνατόν γενέσθαι. Ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων, δηλαδή έχουμε υποτακτική υπερσυντελίκου μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου fecisset, για το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στην αντωνυμία tale.
- «si licebit»: δευτερεύουσα επιρρηματική, υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον θετικό υποθετικό σύνδεσμο si και εκφέρεται με oριστική μέλλοντα και η απόδοση του υποθετικού λόγου βρίσκεται στο ρήμα της κύριας πρότασης explicabit (=oριστική μέλλοντα). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το πραγματικό στο μέλλον (ανοιχτή υπόθεση) και είναι πρώτου είδους. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα licebit.
- si minus»: δευτερεύουσα επιρρηματική, ελλειπτική, υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si minus καθώς αντιπαρατίθεται στην προηγούμενη θετική υποθετική πρόταση και ισοδυναμεί με το si non licebit. Εκφέρεται με οριστική μέλλοντα (licebit) και η απόδοση του υποθετικού λόγου βρίσκεται στο εννοούμενο ρήμα της ελλειπτικής κύριας πρότασης (in paupertate explicabit). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το πραγματικό στο μέλλον (ανοιχτή υπόθεση) και είναι πρώτου είδους. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο εννοούμενο ρήμα explicabit
- «si poterit: δευτερεύουσα επιρρηματική, υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον θετικό υποθετικό σύνδεσμο si και εκφέρεται με oριστική μέλλοντα (poterit) και η απόδοση του υποθετικού λόγου βρίσκεται στο εννοούμενο ρήμα της κύριας ελλειπτικής πρότασης (in patria explicabit =oριστική μέλλοντα). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το πραγματικό στο μέλλον (ανοιχτή υπόθεση) και είναι πρώτου είδους. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο εννoούμενο ρήμα explicabit.
- «si minus»: δευτερεύουσα επιρρηματική, ελλειπτική, υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si minus καθώς αντιπαρατίθεται στην προηγούμενη θετική υποθετική πρόταση και ισοδυναμεί με το si non poterit. Εκφέρεται με οριστική μέλλοντα (poterit) και η απόδοση του υποθετικού λόγου βρίσκεται στο εννοούμενο ρήμα της ελλειπτικής κύριας πρότασης (in exilio explicabit). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το πραγματικό στο μέλλον (ανοιχτή υπόθεση) και είναι πρώτου είδους. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο εννοούμενο ρήμα explicabit
- «si poterit: δευτερεύουσα επιρρηματική, υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον θετικό υποθετικό σύνδεσμο si και εκφέρεται με oριστική μέλλοντα (poterit) και η απόδοση του υποθετικού λόγου βρίσκεται στο εννοούμενο ρήμα της ελλειπτικής κύριας πρότασης (imperator explicabit =oριστική μέλλοντα). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το πραγματικό στο μέλλον (ανοιχτή υπόθεση) και είναι πρώτου είδους. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο εννoούμενο ρήμα explicabit.
- «si minus»: δευτερεύουσα επιρρηματική, ελλειπτική, υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si minus καθώς αντιπαρατίθεται στην προηγούμενη θετική υποθετική πρόταση και ισοδυναμεί με το si non poterit. Εκφέρεται με οριστική μέλλοντα (poterit) και η απόδοση του υποθετικού λόγου βρίσκεται στο εννοούμενο ρήμα της ελλειπτικής κύριας πρότασης (miles explicabit). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το πραγματικό στο μέλλον (ανοιχτή υπόθεση) και είναι πρώτου είδους. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο εννοούμενο ρήμα explicabit
- «si poterit: δευτερεύουσα επιρρηματική, υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον θετικό υποθετικό σύνδεσμο si και εκφέρεται με oριστική μέλλοντα (poterit) και η απόδοση του υποθετικού λόγου βρίσκεται στο εννοούμενο ρήμα της ελλειπτικής κύριας πρότασης (integer explicabit =oριστική μέλλοντα). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το πραγματικό στο μέλλον (ανοιχτή υπόθεση) και είναι πρώτου είδους. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο εννoούμενο ρήμα explicabit.
- «si minus»: δευτερεύουσα επιρρηματική, ελλειπτική, υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si minus καθώς αντιπαρατίθεται στην προηγούμενη θετική υποθετική πρόταση και ισοδυναμεί με το si non poterit. Εκφέρεται με οριστική μέλλοντα (poterit) και η απόδοση του υποθετικού λόγου βρίσκεται στο εννοούμενο ρήμα της ελλειπτικής κύριας πρότασης (debilis explicabit). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το πραγματικό στο μέλλον (ανοιχτή υπόθεση) και είναι πρώτου είδους. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο εννοούμενο ρήμα explicabit
- «quamcumque…acceperit»: δευτερεύουσα αναφορικο-υποθετική, επιθετική προσδιοριστική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quamcumque και εκφέρεται με οριστική χρόνου συντελεσμένου μέλλοντα. Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν λανθάνοντα υποθετικό λόγο. Η απόδοση βρίσκεται στο ρήμα efficient και ο υποθετικός λόγος είναι πρώτου είδους, δηλαδή δηλώνει το πραγματικό (ανοιχτή υπόθεση) για το μέλλον. Επισημαίνουμε ότι η υπόθεση δηλώνει το προτερόχρονο. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στον εμπρόθετο ex illa.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
praecipites: κατηγορούμενο του εννοούμενου αντικειμένου της πρότασης imperitos.
malis: απρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του απαρεμφάτου premi (=τύπος της παθητικής φωνής/ + απρόθετη αφαιρετική: άψυχου όντος).
Utitur!= κύρια ελλειπτική επιφωνηματική πρόταση. Εννoούμενο υποκείμενο του ρήματος Sapiens και εννοούμενο αντικείμενο του ρήματος malis.
Licebit: απρόσωπο ρήμα. Εννοούμενο υποκείμενό του το απαρέμφατο explicare (τελικό απαρέμφατο). Υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι ένα εννoούμενο eum και αντικείμενό του πάλι το εννοούμενο virtutem. Επίσης εννοείται μια δοτική προσωπική ei (δίπλα στο απρόσωπο ρήμα).
Poterit: εννοείται ένα απαρέμφατο τελικό (explicare) ως αντικείμενο του ρήματος και το αντικείμενο του απαρεμφάτου virtutem.
Imperator/miles/debilis/integer: α) κατηγορούμενα στο εννοούμενο υποκείμενο του εννοούμενου ρήματος explicabit, δηλαδή στο sapiens ή β) επιρρηματικά κατηγορούμενα του χρόνου στο ρήμα explicabit και αναφέρονται στο spapiens
praecipites: κατηγορούμενο του εννοούμενου αντικειμένου της πρότασης imperitos.
malis: απρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του απαρεμφάτου premi (=τύπος της παθητικής φωνής/ + απρόθετη αφαιρετική: άψυχου όντος).
Utitur!= κύρια ελλειπτική επιφωνηματική πρόταση. Εννoούμενο υποκείμενο του ρήματος Sapiens και εννοούμενο αντικείμενο του ρήματος malis.
Licebit: απρόσωπο ρήμα. Εννοούμενο υποκείμενό του το απαρέμφατο explicare (τελικό απαρέμφατο). Υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι ένα εννoούμενο eum και αντικείμενό του πάλι το εννοούμενο virtutem. Επίσης εννοείται μια δοτική προσωπική ei (δίπλα στο απρόσωπο ρήμα).
Poterit: εννοείται ένα απαρέμφατο τελικό (explicare) ως αντικείμενο του ρήματος και το αντικείμενο του απαρεμφάτου virtutem.
Imperator/miles/debilis/integer: α) κατηγορούμενα στο εννοούμενο υποκείμενο του εννοούμενου ρήματος explicabit, δηλαδή στο sapiens ή β) επιρρηματικά κατηγορούμενα του χρόνου στο ρήμα explicabit και αναφέρονται στο spapiens
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
materia, -ae: θηλυκό α΄κλίσης, έχει και τύπους από την ε κλίση: materies, -ei
divitiae, -arum: θηλυκό α΄κλίσης μόνο πληθυντικού αριθμού.
mala, -orum: ουδέτερο β΄ κλίσης, μόνο πληθυντικού αριθμού
fortuna, -ae: θηλυκό α΄ κλίσης στον πληθυντικό σημαίνει τα υπάρχοντα, τα αγαθά της τύχης
memorabilis. -is, -e επίθετο τριτόκλιτο, τριγενές και δικατάληκτο. Ο συγκριτικός του είναι: memorabilior, memorabilior, memorabilius. Ο υπερθετικός δεν απαντάται
materia, -ae: θηλυκό α΄κλίσης, έχει και τύπους από την ε κλίση: materies, -ei
divitiae, -arum: θηλυκό α΄κλίσης μόνο πληθυντικού αριθμού.
mala, -orum: ουδέτερο β΄ κλίσης, μόνο πληθυντικού αριθμού
fortuna, -ae: θηλυκό α΄ κλίσης στον πληθυντικό σημαίνει τα υπάρχοντα, τα αγαθά της τύχης
memorabilis. -is, -e επίθετο τριτόκλιτο, τριγενές και δικατάληκτο. Ο συγκριτικός του είναι: memorabilior, memorabilior, memorabilius. Ο υπερθετικός δεν απαντάται
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
premo: πιέζω––η πρέσα, πρεσάρω
materia: ύλη––ματεριαλισμός (υλισμός)
miles: στρατιώτης––μιλιταρισμός
minus: λιγότερο–– το μίνι, μινόρε
res: πράγμα, η πραγματικότητα––ρεαλισμός
virtus: αρετή, χάρισμα––βιρτουόζος (δεξιοτέχνης)
fortuna: τύχη––φουρτούνα
ago: κάνω, οδηγώ––ο ακτιβισμός (έντονες μορφές αγώνα για την επίτευξη στόχων), ακτιβιστής
imperator: στρατηγός–– ο ιμπεριαλισμός, ιμπεριαλιστής
optimus: άριστος––ο οπτιμισμός (στάση ζωής που προσδοκά καλή εξέλιξη των πραγμάτων)
premo: πιέζω––η πρέσα, πρεσάρω
materia: ύλη––ματεριαλισμός (υλισμός)
miles: στρατιώτης––μιλιταρισμός
minus: λιγότερο–– το μίνι, μινόρε
res: πράγμα, η πραγματικότητα––ρεαλισμός
virtus: αρετή, χάρισμα––βιρτουόζος (δεξιοτέχνης)
fortuna: τύχη––φουρτούνα
ago: κάνω, οδηγώ––ο ακτιβισμός (έντονες μορφές αγώνα για την επίτευξη στόχων), ακτιβιστής
imperator: στρατηγός–– ο ιμπεριαλισμός, ιμπεριαλιστής
optimus: άριστος––ο οπτιμισμός (στάση ζωής που προσδοκά καλή εξέλιξη των πραγμάτων)