Μάθημα 16ο: Η τελευταία μάχη του Καίσαρα στη Γαλατία
Μετάφραση Κειμένου:
Οι δικοί μας (στρατιώτες), αφού έριξαν ακόντια στους εχθρούς, μάχονται με τα ξίφη. Ξαφνικά, πίσω τους διακρίνεται το ιππικό· οι κοόρτες πλησιάζουν· οι εχθροί στρέφουν τα νώτα τους και φεύγουν· τους επιτίθενται οι ιππείς. Γίνεται μεγάλη σφαγή. Ο Σεδούλιος, ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων, σκοτώνεται· ο στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στην φυγή· στον Καίσαρα παραδίδονται εβδομήντα τέσσερις στρατιωτικές σημαίες· συλλαμβάνεται μεγάλος αριθμός εχθρών και σκοτώνεται· οι υπόλοιποι, μετά τη φυγή διασκορπίζονται στις πολιτείες τους. Την επόμενη μέρα, (οι Γαλάτες) στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα. Ο Καίσαρας τους διατάζει να παραδώσουν τα όπλα και να οδηγήσουν μπροστά του τους αρχηγούς τους. Ο ίδιος κάθισε μπροστά στο στρατόπεδο· εκεί οδηγούν τους αρχηγούς τους. Παραδίδουν τον Βερκιγγετόριγα, καταθέτουν τα όπλα.
Οι δικοί μας (στρατιώτες), αφού έριξαν ακόντια στους εχθρούς, μάχονται με τα ξίφη. Ξαφνικά, πίσω τους διακρίνεται το ιππικό· οι κοόρτες πλησιάζουν· οι εχθροί στρέφουν τα νώτα τους και φεύγουν· τους επιτίθενται οι ιππείς. Γίνεται μεγάλη σφαγή. Ο Σεδούλιος, ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων, σκοτώνεται· ο στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στην φυγή· στον Καίσαρα παραδίδονται εβδομήντα τέσσερις στρατιωτικές σημαίες· συλλαμβάνεται μεγάλος αριθμός εχθρών και σκοτώνεται· οι υπόλοιποι, μετά τη φυγή διασκορπίζονται στις πολιτείες τους. Την επόμενη μέρα, (οι Γαλάτες) στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα. Ο Καίσαρας τους διατάζει να παραδώσουν τα όπλα και να οδηγήσουν μπροστά του τους αρχηγούς τους. Ο ίδιος κάθισε μπροστά στο στρατόπεδο· εκεί οδηγούν τους αρχηγούς τους. Παραδίδουν τον Βερκιγγετόριγα, καταθέτουν τα όπλα.
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
«postquam . . . miserunt»: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο postquam. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό χρόνου παρακειμένου για το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος gerunt και χρησιμοποιείται για να δηλώσει για πράξη που έγινε μια φορά στο παρελθόν.
«postquam . . . miserunt»: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο postquam. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό χρόνου παρακειμένου για το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ρήματος gerunt και χρησιμοποιείται για να δηλώσει για πράξη που έγινε μια φορά στο παρελθόν.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
in hostes= εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει την εχθρική κατεύθυνση και προσδιορίζει το ρήμα της κύριας πρότασης miserunt.
gladiis= απρόθετη αφαιρετική του οργάνου, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα gerunt.
post tergum: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός, που δηλώνει την τοπική ακολουθία και προσδιορίζει το ρήμα cernitur.
eis: αντικείμενο σε δοτική στο εχθρικής διάθεσης σημαντικό ρήμα occurrunt.
dux et principes: Ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί, ως παραθέσεις στο υποκείμενο Sedulius.
Lemovicum: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, γενική αντικειμενική στα dux και principes.
vivus= επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο υποκείμενο του ρήματος, μετά από ρήμα κίνησης.
In fuga= εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός στο comprehenditur, είναι προσδιορισμός του χρόνου (δηλώνει την αόριστη διάρκεια).
Hostium= ετερόπτωτος προσδιορισμός στο numerus , γενική διαιρετική.
in civitates: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός στο discedunt, είναι προσδιορισμός του τόπου (δηλώνει κατεύθυνση).
die: απρόθετη αφαιρετική του χρόνου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο mittuntur.
Ipse: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο (ενν.) Caesar
in hostes= εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει την εχθρική κατεύθυνση και προσδιορίζει το ρήμα της κύριας πρότασης miserunt.
gladiis= απρόθετη αφαιρετική του οργάνου, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα gerunt.
post tergum: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός, που δηλώνει την τοπική ακολουθία και προσδιορίζει το ρήμα cernitur.
eis: αντικείμενο σε δοτική στο εχθρικής διάθεσης σημαντικό ρήμα occurrunt.
dux et principes: Ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί, ως παραθέσεις στο υποκείμενο Sedulius.
Lemovicum: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, γενική αντικειμενική στα dux και principes.
vivus= επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο υποκείμενο του ρήματος, μετά από ρήμα κίνησης.
In fuga= εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός στο comprehenditur, είναι προσδιορισμός του χρόνου (δηλώνει την αόριστη διάρκεια).
Hostium= ετερόπτωτος προσδιορισμός στο numerus , γενική διαιρετική.
in civitates: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός στο discedunt, είναι προσδιορισμός του τόπου (δηλώνει κατεύθυνση).
die: απρόθετη αφαιρετική του χρόνου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο mittuntur.
Ipse: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο (ενν.) Caesar
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
gladius-i όνομα ουσιαστικό β’ κλίσης· η κλητική του (Gladie) δεν είναι εύχρηστη.
equitatus-us= όνομα ουσιαστικό δ’ κλίσης. Στη δοτική έχει δύο τύπους -ui -u.
fio= πρόκειται για παθητικό τύπο του ρήματος facio. Oι αρχικοί του χρόνοι είναι fio -factus sum- fieri.
Στην οριστική ενεστώτα κλίνεται ως εξής:
fio
fis
fit
fimus
fitis
fiunt
Στην οριστική παρατατικού: fiebam-as-at-amus-atis-ant.
Στην οριστική μέλλοντα: fiam-ies-et-emus-etis-ent.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Όταν τo facio είναι σύνθετο σχηματίζει κανονικά την παθητική του φωνή: interficio- interficior.
gladius-i όνομα ουσιαστικό β’ κλίσης· η κλητική του (Gladie) δεν είναι εύχρηστη.
equitatus-us= όνομα ουσιαστικό δ’ κλίσης. Στη δοτική έχει δύο τύπους -ui -u.
fio= πρόκειται για παθητικό τύπο του ρήματος facio. Oι αρχικοί του χρόνοι είναι fio -factus sum- fieri.
Στην οριστική ενεστώτα κλίνεται ως εξής:
fio
fis
fit
fimus
fitis
fiunt
Στην οριστική παρατατικού: fiebam-as-at-amus-atis-ant.
Στην οριστική μέλλοντα: fiam-ies-et-emus-etis-ent.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Όταν τo facio είναι σύνθετο σχηματίζει κανονικά την παθητική του φωνή: interficio- interficior.
ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ
ΚΛΙΣΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ
PRAESENS
amor dele-or leg-or audi-or
ama-ris/ama-re dele-ris/dele-re leg-e-ris/leg-e-re audi-ris/audi-re
ama-tur dele-tur leg-i-tur audi-tur
ama-mur dele-mur leg-i-mur audi-mur
ama-mini dele-mini leg-i-mini audi-mini
ama-ntur dele-ntur leg-u-ntur audi-u-ntur
ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ
PRAESENS
ama-ri dele-ri legi audi-ri
ΚΛΙΣΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ
PRAESENS
amor dele-or leg-or audi-or
ama-ris/ama-re dele-ris/dele-re leg-e-ris/leg-e-re audi-ris/audi-re
ama-tur dele-tur leg-i-tur audi-tur
ama-mur dele-mur leg-i-mur audi-mur
ama-mini dele-mini leg-i-mini audi-mini
ama-ntur dele-ntur leg-u-ntur audi-u-ntur
ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ
PRAESENS
ama-ri dele-ri legi audi-ri
ΝΕΑ ΥΛΗ:
KΛΙΣΗ ΡΗΜΑΤΩΝ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟ
ΚΛΙΣΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ
IMPERFECTUM
ama-ba-r dele-ba-r lege-bar audi-e-bar
ama-ba-ris/ama-ba-re dele-ba-ris/dele-ba-re lege-ba-ris/lege-ba-re audi-eba-ris/audi-eba-re
ama-ba-tur dele-ba-tur lege-ba-tur audi-eba-tur
ama-ba-mur dele-ba-mur lege-ba-mur audi-eba-mur
ama-ba-mini dele-ba-mini lege-ba-mini audi-eba-mini
ama-ba-ntur dele-ba-ntur lege-ba-ntur audi-eba-ntur
ΚΛΙΣΗ ΜΕΛΛΟΝΤΑ ΡΗΜΑΤΩΝ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ
FUTURUM
ama-bo-r dele-bo-r leg-ar audi-ar
ama-be-ris/ama-be-re dele-be-ris/dele-be-re leg-e-ris/leg-e-re audi-e-ris/audi-e-re
ama-bi-tur dele-bi-tur leg-e-tur audi-e-tur
ama-bi-mur dele-bi-mur leg-e-mur audi-e-mur
ama-bi-mini dele-bi-mini leg-e-mini audi-e-mini
ama-bu-ntur dele-bu-ntur leg-e-ntur audi-e-ntur
=> ΚΛΙΣΗ ΡΗΜΑΤΟΣ CAPIO - ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
INDICATIVUS
PRAESENS IMPERFECTUM FUTURUM
capior capiebar capiar
caperis (re) capiebaris (-re) caperis (-re)
capitur capiebatur capietur
capimur capiebamur capiemur
capimini capiebamini capiemini
capiuntur capiebantur capientur
KΛΙΣΗ ΡΗΜΑΤΩΝ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟ
ΚΛΙΣΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ
IMPERFECTUM
ama-ba-r dele-ba-r lege-bar audi-e-bar
ama-ba-ris/ama-ba-re dele-ba-ris/dele-ba-re lege-ba-ris/lege-ba-re audi-eba-ris/audi-eba-re
ama-ba-tur dele-ba-tur lege-ba-tur audi-eba-tur
ama-ba-mur dele-ba-mur lege-ba-mur audi-eba-mur
ama-ba-mini dele-ba-mini lege-ba-mini audi-eba-mini
ama-ba-ntur dele-ba-ntur lege-ba-ntur audi-eba-ntur
ΚΛΙΣΗ ΜΕΛΛΟΝΤΑ ΡΗΜΑΤΩΝ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ
FUTURUM
ama-bo-r dele-bo-r leg-ar audi-ar
ama-be-ris/ama-be-re dele-be-ris/dele-be-re leg-e-ris/leg-e-re audi-e-ris/audi-e-re
ama-bi-tur dele-bi-tur leg-e-tur audi-e-tur
ama-bi-mur dele-bi-mur leg-e-mur audi-e-mur
ama-bi-mini dele-bi-mini leg-e-mini audi-e-mini
ama-bu-ntur dele-bu-ntur leg-e-ntur audi-e-ntur
=> ΚΛΙΣΗ ΡΗΜΑΤΟΣ CAPIO - ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
INDICATIVUS
PRAESENS IMPERFECTUM FUTURUM
capior capiebar capiar
caperis (re) capiebaris (-re) caperis (-re)
capitur capiebatur capietur
capimur capiebamur capiemur
capimini capiebamini capiemini
capiuntur capiebantur capientur
ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ: Μετατροπή από ενεργητική σε παθητική και αντιστρόφως
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Και στην λατινική γλώσσα συναντούμε την παθητική φωνή, η οποία μας δείχνει ότι το υποκείμενο παθαίνει κάτι (τονίζεται δηλαδή το υποκείμενο).
+ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΩΣ:
Έχουμε την πρόταση: Germani non student agriculturae, και μας ζητείται να την τρέψουμε στην παθητική φωνή.
ΒΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΡΟΠΗΣ:
1. Εντοπίζουμε το ρήμα και το τρέπουμε στον ίδιο χρόνο, στην ίδια έγκλιση της άλλης φωνής:
non student (ενεργητικός ενεστώτας) => (παθητικός ενεστώτας) studeor-studeris (-re), studetur- .....
2. Το αντικείμενο του ρήματος της ενεργητικής φωνής γίνεται υποκείμενο του ρήματος της παθητικής φωνής. Άρα μπαίνει σε ονομαστική πτώση και το ρήμα στο απαιτούμενο γένος και πρόσωπο. (Αν το ρήμα είναι δίπτωτο τότε βάζουμε ως υποκείμενό του ένα από τα δύο αντικείμενα: συνήθως το άμεσο. Καλό είναι να γράφονται και οι δύο τρόποι).
Agricultura non studetur.
3. Οι επιθετικοί προσδιορισμοί του αντικειμένου της ενεργητικής φωνής, μπαίνουν στην ίδια πτώση με το υποκείμενο που προσδιορίζουν. Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί, τυχόν μόρια ή λέξεις που είναι ανεξάρτητες από το ρήμα μένουν ως έχουν.
4. To υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο του παθητικού. Το ποιητικό αίτιο στα λατινικά δηλώνεται με a(b) + αφαιρετική (όταν το ποιητικό αίτιο είναι πρόσωπο) ή απρόθετη αφαιρετική (αν το ποιητικό αίτιο είναι πράγμα.
Agricultura non studetur a Germanos.
Έχουμε την πρόταση: Vinum a mercatoribus ad se non importatur, και μας ζητείται να την τρέψουμε στην ενεργητική φωνή.
ΒΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ:
1. Εντοπίζουμε το ρήμα και το τρέπουμε στον ίδιο χρόνο, στην ίδια έγκλιση της άλλης φωνής:
importatur (παθητικός ενεστώτας) => (ενεργητικός ενστώτας) importo-as-at, .........
2. Το υποκείμενο του ρήματος της παθητικής φωνής γίνεται αντικείμενο του ρήματος της ενεργητικής φωνής. Άρα μπαίνει στην πτώση με την οποία συντάσσεται το ρήμα.
Vinum (σε αιτιατική ουδετέρου). . .
3. Οι επιθετικοί προσδιορισμοί κάθε ονόματος μπαίνουν στην ίδια πτώση με το ουσιαστικό που προσδιορίζουν. Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί, τυχόν μόρια ή λέξεις που είναι ανεξάρτητες από το ρήμα μένουν ως έχουν..
4. To ποιητικό αίτιο της παθητικής γίνεται υποκείμενο της ενεργητικής και μπαίνει σε πτώση ονομαστική.
Μercatori non important vinum ad se.
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Και στην λατινική γλώσσα συναντούμε την παθητική φωνή, η οποία μας δείχνει ότι το υποκείμενο παθαίνει κάτι (τονίζεται δηλαδή το υποκείμενο).
+ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΩΣ:
Έχουμε την πρόταση: Germani non student agriculturae, και μας ζητείται να την τρέψουμε στην παθητική φωνή.
ΒΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΡΟΠΗΣ:
1. Εντοπίζουμε το ρήμα και το τρέπουμε στον ίδιο χρόνο, στην ίδια έγκλιση της άλλης φωνής:
non student (ενεργητικός ενεστώτας) => (παθητικός ενεστώτας) studeor-studeris (-re), studetur- .....
2. Το αντικείμενο του ρήματος της ενεργητικής φωνής γίνεται υποκείμενο του ρήματος της παθητικής φωνής. Άρα μπαίνει σε ονομαστική πτώση και το ρήμα στο απαιτούμενο γένος και πρόσωπο. (Αν το ρήμα είναι δίπτωτο τότε βάζουμε ως υποκείμενό του ένα από τα δύο αντικείμενα: συνήθως το άμεσο. Καλό είναι να γράφονται και οι δύο τρόποι).
Agricultura non studetur.
3. Οι επιθετικοί προσδιορισμοί του αντικειμένου της ενεργητικής φωνής, μπαίνουν στην ίδια πτώση με το υποκείμενο που προσδιορίζουν. Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί, τυχόν μόρια ή λέξεις που είναι ανεξάρτητες από το ρήμα μένουν ως έχουν.
4. To υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο του παθητικού. Το ποιητικό αίτιο στα λατινικά δηλώνεται με a(b) + αφαιρετική (όταν το ποιητικό αίτιο είναι πρόσωπο) ή απρόθετη αφαιρετική (αν το ποιητικό αίτιο είναι πράγμα.
Agricultura non studetur a Germanos.
Έχουμε την πρόταση: Vinum a mercatoribus ad se non importatur, και μας ζητείται να την τρέψουμε στην ενεργητική φωνή.
ΒΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ:
1. Εντοπίζουμε το ρήμα και το τρέπουμε στον ίδιο χρόνο, στην ίδια έγκλιση της άλλης φωνής:
importatur (παθητικός ενεστώτας) => (ενεργητικός ενστώτας) importo-as-at, .........
2. Το υποκείμενο του ρήματος της παθητικής φωνής γίνεται αντικείμενο του ρήματος της ενεργητικής φωνής. Άρα μπαίνει στην πτώση με την οποία συντάσσεται το ρήμα.
Vinum (σε αιτιατική ουδετέρου). . .
3. Οι επιθετικοί προσδιορισμοί κάθε ονόματος μπαίνουν στην ίδια πτώση με το ουσιαστικό που προσδιορίζουν. Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί, τυχόν μόρια ή λέξεις που είναι ανεξάρτητες από το ρήμα μένουν ως έχουν..
4. To ποιητικό αίτιο της παθητικής γίνεται υποκείμενο της ενεργητικής και μπαίνει σε πτώση ονομαστική.
Μercatori non important vinum ad se.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ:
gladius: το ξίφος––γλαδιόλα (λουλούδι)
princeps: ο ηγεμόνας––πρίγκιπας, πριγκιπάτο
signum: η σημαία, το σημείο––σινιάλο
militaris: στρατιωτικός––μιλιταρισμός
numerus: ο αριθμός, το νούμερο––νούμερο
arma: τα όπλα–– τα άρματα, ο αρματολός
dux: αρχηγός––δούκας, δουκάτο
mitto (σουπίνο missum): στέλνω––κομισάριος (επίτροπος), μισιονάριος (ιεραπόστολος καθολικής εκκλησίας)
verto: στρέφω––η βερσιόν (εκδοχή, παραλλαγή), βέρτιγκο (ίλιγγος, αίσθημα περιστροφής)
curro: τρέχω–– η κούρσα (αγώνας ταχύτητας, το τρέξιμο), ο κούριερ (ο ταχυδιανομέας)
gladius: το ξίφος––γλαδιόλα (λουλούδι)
princeps: ο ηγεμόνας––πρίγκιπας, πριγκιπάτο
signum: η σημαία, το σημείο––σινιάλο
militaris: στρατιωτικός––μιλιταρισμός
numerus: ο αριθμός, το νούμερο––νούμερο
arma: τα όπλα–– τα άρματα, ο αρματολός
dux: αρχηγός––δούκας, δουκάτο
mitto (σουπίνο missum): στέλνω––κομισάριος (επίτροπος), μισιονάριος (ιεραπόστολος καθολικής εκκλησίας)
verto: στρέφω––η βερσιόν (εκδοχή, παραλλαγή), βέρτιγκο (ίλιγγος, αίσθημα περιστροφής)
curro: τρέχω–– η κούρσα (αγώνας ταχύτητας, το τρέξιμο), ο κούριερ (ο ταχυδιανομέας)