21. Πώς πήρε το όνομά του το Πίσαυρο
Μετάφραση Κειμένου:
Οι Γαλάτες με αρχηγό τον Βρέννο, αφού συνέτριψαν τις λεγεώνες των Ρωμαίων κοντά στον Αλία ποταμό, κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώμη εκτός από το Καπιτώλιο, για το οποίο ως αντάλλαγμα πήραν τεράστιο χρηματικό ποσόν. Τότε ο Κάμιλλος, ο οποίος ήταν για πολύ καιρό στην εξορία κοντά στην Αρδέα εξαιτίας της λείας των Βηίων που δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, ενώ απουσίαζε έγινε δικτάτορας. Εκείνος ακολούθησε τους Γαλάτες, καθώς πια έφευγαν και,· αφού τους εξολόθρευσε πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί έδωσε το όνομά του στην πολιτεία: λέγεται δηλαδή Πίσαυρο επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά από αυτή την πράξη επέστρεψε στην εξορία, από όπου όμως γύρισε αφού τον παρακάλεσαν.
Οι Γαλάτες με αρχηγό τον Βρέννο, αφού συνέτριψαν τις λεγεώνες των Ρωμαίων κοντά στον Αλία ποταμό, κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώμη εκτός από το Καπιτώλιο, για το οποίο ως αντάλλαγμα πήραν τεράστιο χρηματικό ποσόν. Τότε ο Κάμιλλος, ο οποίος ήταν για πολύ καιρό στην εξορία κοντά στην Αρδέα εξαιτίας της λείας των Βηίων που δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, ενώ απουσίαζε έγινε δικτάτορας. Εκείνος ακολούθησε τους Γαλάτες, καθώς πια έφευγαν και,· αφού τους εξολόθρευσε πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί έδωσε το όνομά του στην πολιτεία: λέγεται δηλαδή Πίσαυρο επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά από αυτή την πράξη επέστρεψε στην εξορία, από όπου όμως γύρισε αφού τον παρακάλεσαν.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ:
1. «pro quo immensam pecuniam acceperunt»: Δευτερεύουσα ονοματική-προσδιοριστική, αναφορική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quo. Εκφέρεται με οριστική παρακειμένου για να εκφράσει το πραγματικό στο παρελθόν. Λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στον εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό της εξαίρεσης της κύριας πρότασης, praeter Capitolium.
2. «qui diu apud Ardeam.......iure divisam»: Δευτερεύουσα ονοματική-προσδιοριστική, αναφορική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους qui. Εκφέρεται με οριστική υπερσυντελίκου για να εκφραστεί το πραγματικό στο παρελθόν. Λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης Camillus.
3. «quod illic aurum pensatum est»: Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod για να δηλωθεί αντικειμενική αιτιολογία. Εκφέρεται με οριστική παρακειμένου για να εκφραστεί πραγματική αιτιολογία. Λειτουργεί ως εππιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας και προσδιορίζει το ρήμα της κύριας πρότασης dicitur.
4. «unde tamen rogatus est»: Δευτερεύουσα ονοματική-προσδιοριστική, αναφορική πρόταση με τοπική χροιά. Εισάγεται με το τοπικό-αναφορικό επίρρημα unde. Εκφέρεται με οριστική παρακειμένου για να εκφράσει το πραγματικό στο παρελθόν. Λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στον επιρρηματικό προσδιορισμό, που φανερώνει από τόπο κίνηση της κύριας πρότασης, in exilium.
Σημείωση:
Η αναφορική αντωνυμία ή το αναφορικό επίρρημα όταν βρίσκονται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και δεν υπάρχει άλλη κύρια πρόταση, ισοδυναμεί με δεικτική ανωνυμία (ille-illa-illud, hic-haec-hoc) και εισάγει κύρια πρόταση.
Έτσι, η πρόταση «Quod illic appensum civitati nomen dedit» είναι κύρια και όχι δευτερεύουσα αναφορική.
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ:
1. «pro quo immensam pecuniam acceperunt»: Δευτερεύουσα ονοματική-προσδιοριστική, αναφορική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ουδετέρου γένους quo. Εκφέρεται με οριστική παρακειμένου για να εκφράσει το πραγματικό στο παρελθόν. Λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στον εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό της εξαίρεσης της κύριας πρότασης, praeter Capitolium.
2. «qui diu apud Ardeam.......iure divisam»: Δευτερεύουσα ονοματική-προσδιοριστική, αναφορική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους qui. Εκφέρεται με οριστική υπερσυντελίκου για να εκφραστεί το πραγματικό στο παρελθόν. Λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο της κύριας πρότασης Camillus.
3. «quod illic aurum pensatum est»: Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod για να δηλωθεί αντικειμενική αιτιολογία. Εκφέρεται με οριστική παρακειμένου για να εκφραστεί πραγματική αιτιολογία. Λειτουργεί ως εππιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας και προσδιορίζει το ρήμα της κύριας πρότασης dicitur.
4. «unde tamen rogatus est»: Δευτερεύουσα ονοματική-προσδιοριστική, αναφορική πρόταση με τοπική χροιά. Εισάγεται με το τοπικό-αναφορικό επίρρημα unde. Εκφέρεται με οριστική παρακειμένου για να εκφράσει το πραγματικό στο παρελθόν. Λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στον επιρρηματικό προσδιορισμό, που φανερώνει από τόπο κίνηση της κύριας πρότασης, in exilium.
Σημείωση:
Η αναφορική αντωνυμία ή το αναφορικό επίρρημα όταν βρίσκονται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και δεν υπάρχει άλλη κύρια πρόταση, ισοδυναμεί με δεικτική ανωνυμία (ille-illa-illud, hic-haec-hoc) και εισάγει κύρια πρόταση.
Έτσι, η πρόταση «Quod illic appensum civitati nomen dedit» είναι κύρια και όχι δευτερεύουσα αναφορική.
ΟΙ ΜΕΤΟΧΕΣ:
Όταν το υποκείμενο της μετοχής είναι το ίδιο με το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος (έχει δηλ. κάποιο συντακτικό ρόλο μέσα στην πρόταση) τότε η μετοχή τίθεται στην πτώση, το γένος και τον αριθμό που είναι και το υποκείμενό της και ονομάζεται συνημμένη.
Όταν όμως το υποκείμενό της δεν έχει άλλο συντακτικό ρόλο στην πρόταση, τότε ονομάζεται απόλυτη και τίθεται σε πτώση αφαιρετική. Σε αφαιρετική απόλυτη τίθεται και το υποκείμενό της, με το οποίο πάλι συμφωνεί κατά αριθμό, γένος, πτώση.
π.χ. apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam praeter Capitolium.
Η μετοχή deletis είναι χρονική, απόλυτη και το υποκείμενό της -legionibus τίθεται σε αφαιρετική γιατί δεν έχει άλλο ρόλο στην πρόταση. Είναι και οι δύο τύποι θηλυκού γένους, πληθυντικού αριθμού και αφαιρετικής πτώσης.
=> Χαρακτηριστικό της λατινικής γλώσσας είναι η ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη: Όταν θέλουμε να δηλώσουμε χρόνο, τρόπο, χρόνο χρησιμοποιούμε είτε δύο ουσιαστικά είτε ένα ουσιαστικό και ένα επίθετο σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται μια μετοχή του ρήματος sum σε πτώση αφαιρετική απόλυτη δηλ. sente, η οποία έχει εκλείψει. Έτσι, από τα δύο ουσιαστικά το ένα είναι το «υποκείμενό» της και το άλλο κατηγορούμενο του υποκειμένου (δείχνει ηλικία, χαρακτηριστικό, επάγγελμα κ.α.).
π.χ. Βrenno duce.....
Ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη. Εννοείται η αφαιρετική απόλυτη μετοχή sente. Υποκείμενο είναι το Brenno σε αφαιρετική απόλυτη και το duce είναι κατηγορούμενο στο υποκείμενο.
Όταν το υποκείμενο της μετοχής είναι το ίδιο με το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος (έχει δηλ. κάποιο συντακτικό ρόλο μέσα στην πρόταση) τότε η μετοχή τίθεται στην πτώση, το γένος και τον αριθμό που είναι και το υποκείμενό της και ονομάζεται συνημμένη.
Όταν όμως το υποκείμενό της δεν έχει άλλο συντακτικό ρόλο στην πρόταση, τότε ονομάζεται απόλυτη και τίθεται σε πτώση αφαιρετική. Σε αφαιρετική απόλυτη τίθεται και το υποκείμενό της, με το οποίο πάλι συμφωνεί κατά αριθμό, γένος, πτώση.
π.χ. apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam praeter Capitolium.
Η μετοχή deletis είναι χρονική, απόλυτη και το υποκείμενό της -legionibus τίθεται σε αφαιρετική γιατί δεν έχει άλλο ρόλο στην πρόταση. Είναι και οι δύο τύποι θηλυκού γένους, πληθυντικού αριθμού και αφαιρετικής πτώσης.
=> Χαρακτηριστικό της λατινικής γλώσσας είναι η ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη: Όταν θέλουμε να δηλώσουμε χρόνο, τρόπο, χρόνο χρησιμοποιούμε είτε δύο ουσιαστικά είτε ένα ουσιαστικό και ένα επίθετο σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται μια μετοχή του ρήματος sum σε πτώση αφαιρετική απόλυτη δηλ. sente, η οποία έχει εκλείψει. Έτσι, από τα δύο ουσιαστικά το ένα είναι το «υποκείμενό» της και το άλλο κατηγορούμενο του υποκειμένου (δείχνει ηλικία, χαρακτηριστικό, επάγγελμα κ.α.).
π.χ. Βrenno duce.....
Ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη. Εννοείται η αφαιρετική απόλυτη μετοχή sente. Υποκείμενο είναι το Brenno σε αφαιρετική απόλυτη και το duce είναι κατηγορούμενο στο υποκείμενο.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (επαναληπτικές)
Α΄ ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
1) Περιλαμβάνει ονόματα αρσενικά και θηλυκά με κατάληξη -a.
2) Το θηλυκό όνομα familia, στην γενική του ενικού έχει δύο τύπους: familiae και familias.
3) Τα ονόματα filia και dea στην δοτική και αφαιρετική πληθυντικού έχουν δύο τύπους: filiis-filiabus, deis-deabus.
SINGULARIS PLURALIS
NOMINATIVUS terr-a terr-ae
GENETIVUS terr-ae terr-arum
DATIVUS terr-ae terr-is
ACCUSATIVUS terr-am terr-as
VOCATIVUS terr-a terr-ae
ABLATIVUS terr-a terr-is
Α΄ ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
1) Περιλαμβάνει ονόματα αρσενικά και θηλυκά με κατάληξη -a.
2) Το θηλυκό όνομα familia, στην γενική του ενικού έχει δύο τύπους: familiae και familias.
3) Τα ονόματα filia και dea στην δοτική και αφαιρετική πληθυντικού έχουν δύο τύπους: filiis-filiabus, deis-deabus.
SINGULARIS PLURALIS
NOMINATIVUS terr-a terr-ae
GENETIVUS terr-ae terr-arum
DATIVUS terr-ae terr-is
ACCUSATIVUS terr-am terr-as
VOCATIVUS terr-a terr-ae
ABLATIVUS terr-a terr-is
B΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
1) Περιλαμβάνει αρσενικά και θηλυκά που λήγουν σε -us, -er και ουδέτερα που λήγουν σε -um.
2) To ουσιαστικό deus σχηματίζει την κλητική του αντί για de-e, dive και στον πληθυντικό έχει δεύτερους τύπους: dei (dii) di, deorum (deum), deis (diis) dis, deos, dei (dii) di, deis (diis) dis.
3) Όσα ονόματα έχουν πάνω από δύο συλλαβές στη γενική ενικού συναιρούν τα δυο -ii σε ένα -i π.χ. officium- officii-offici
4) Tα κύρια ονόματα και το filius κάνουν κλητική σε -i fili και όχι filie
SINGULARIS PLURALIS
NOMINATIVUS domin-us domin-i
GENETIVUS domin-i domin-orum
DATIVUS domin-o domin-is
ACCUSATIVUS domin-um domin-os
VOCATIVUS domin-e domin-i
ABLATIVUS domin-o domin-is
1) Περιλαμβάνει αρσενικά και θηλυκά που λήγουν σε -us, -er και ουδέτερα που λήγουν σε -um.
2) To ουσιαστικό deus σχηματίζει την κλητική του αντί για de-e, dive και στον πληθυντικό έχει δεύτερους τύπους: dei (dii) di, deorum (deum), deis (diis) dis, deos, dei (dii) di, deis (diis) dis.
3) Όσα ονόματα έχουν πάνω από δύο συλλαβές στη γενική ενικού συναιρούν τα δυο -ii σε ένα -i π.χ. officium- officii-offici
4) Tα κύρια ονόματα και το filius κάνουν κλητική σε -i fili και όχι filie
SINGULARIS PLURALIS
NOMINATIVUS domin-us domin-i
GENETIVUS domin-i domin-orum
DATIVUS domin-o domin-is
ACCUSATIVUS domin-um domin-os
VOCATIVUS domin-e domin-i
ABLATIVUS domin-o domin-is
ΚΛΙΣΗ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΣ qui-quae-quod
SINGULARIS
NOMINATIVUS qui quae quod
GENETIVUS cuius cuius cuius
DATIVUS cui cui cui
ACCUSATIVUS quem quam quod
ABLATIVUS quo qua quo
PLURALIS
NOMINATIVUS qui quae quae
GENETIVUS quorum quarum quorum
DATIVUS quibus quibus quibus
ACCUSATIVUS quos quas quae
ABLATIVUS quibus quibus quibus
SINGULARIS
NOMINATIVUS qui quae quod
GENETIVUS cuius cuius cuius
DATIVUS cui cui cui
ACCUSATIVUS quem quam quod
ABLATIVUS quo qua quo
PLURALIS
NOMINATIVUS qui quae quae
GENETIVUS quorum quarum quorum
DATIVUS quibus quibus quibus
ACCUSATIVUS quos quas quae
ABLATIVUS quibus quibus quibus
ΚΛΙΣΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΣ is-ea-id
SINGULARIS
NOMINATIVUS is ea id
GENETIVUS eius eius eius
DATIVUS ei ei ei
ACCUSATIVUS eum eam id
ABLATIVUS eo ea eo
PLURALIS
NOMINATIVUS ei (ii) i eae ea
GENETIVUS eorum earum eorum
DATIVUS eis (iis) is eis (iis) is eis (iis) is
ACCUSATIVUS eos eas ea
ABLATIVUS eis (iis) is eis (iis) is eis (iis) is
SINGULARIS
NOMINATIVUS is ea id
GENETIVUS eius eius eius
DATIVUS ei ei ei
ACCUSATIVUS eum eam id
ABLATIVUS eo ea eo
PLURALIS
NOMINATIVUS ei (ii) i eae ea
GENETIVUS eorum earum eorum
DATIVUS eis (iis) is eis (iis) is eis (iis) is
ACCUSATIVUS eos eas ea
ABLATIVUS eis (iis) is eis (iis) is eis (iis) is
ΚΛΙΣΗ THΣ ΔΕΙΚΤΙΚΗΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΣ hic-haec-hoc
SINGULARIS
NOMINATIVUS hic haec hoc
GENETIVUS huius huius huius
DATIVUS huic huic huic
ACCUSATIVUS hunc hanc hoc
ABLATIVUS hoc hac hoc
PLURALIS
NOMINATIVUS hi hae haec
GENETIVUS horum harum horum
DATIVUS his his his
ACCUSATIVUS hos has haec
ABLATIVUS his his his
SINGULARIS
NOMINATIVUS hic haec hoc
GENETIVUS huius huius huius
DATIVUS huic huic huic
ACCUSATIVUS hunc hanc hoc
ABLATIVUS hoc hac hoc
PLURALIS
NOMINATIVUS hi hae haec
GENETIVUS horum harum horum
DATIVUS his his his
ACCUSATIVUS hos has haec
ABLATIVUS his his his
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
dux: αρχηγός––δούκας
dictator: αρχιστράτηγος με έκτακτες εξουσίες για περιορισμένο διάστημα––δικτάτορας (πρόσωπο που κατέλαβε την εξουσία με βίαιο τρόπο
dux: αρχηγός––δούκας
dictator: αρχιστράτηγος με έκτακτες εξουσίες για περιορισμένο διάστημα––δικτάτορας (πρόσωπο που κατέλαβε την εξουσία με βίαιο τρόπο