35. Ο φιλόσοφος μπροστά στα δεινά της εξορίας
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Λένε πως ο Όμηρος είχε έναν δούλο, τρεις ο Πλάτωνας, κανέναν ο Ζήνωνας. Κανείς όμως ας μην τους λυπηθεί, επειδή τάχα έζησαν στη δυστυχία. Ο Μενήνιος Αγρίππας, ο οποίος ήταν μεσολαβητής για την κοινή συμφιλίωση ανάμεσα στους πατρίκιους και στους πληβείους, κηδεύτηκε με έρανο. Ο Ατίλιος Ρήγουλος, όταν έτρεπε σε φυγή τους Καρχηδονίους στην Αφρική, έγραψε στη Σύγκλητο ότι είχε φύγει ο μισθωτός εργάτης του κι είχε εγκαταλειφθεί το χωράφι του απ’ αυτόν· η Σύγκλητος αποφάσισε να αναλάβει το κράτος τη φροντίδα του αγρού, επειδή ο Ρήγουλος απουσίαζε. Οι κόρες του Σκιπίωνα πήραν προίκα από το δημόσιο ταμείο, επειδή ο πατέρας (τους) δεν είχε αφήσει τίποτα σε εκείνες. Δίκαιο ήταν, μα τον Ηρακλή, ο ρωμαϊκός λαός να πληρώσει φόρο στον Σκιπίωνα, αφού ο ίδιος εισέπραττε μόνιμα φόρο από την Καρχηδόνα. Ευτυχισμένοι οι άντρες των κοριτσιών, για τους οποίους ο ρωμαϊκός λαός πήρε τη θέση του πεθερού τους!
Λένε πως ο Όμηρος είχε έναν δούλο, τρεις ο Πλάτωνας, κανέναν ο Ζήνωνας. Κανείς όμως ας μην τους λυπηθεί, επειδή τάχα έζησαν στη δυστυχία. Ο Μενήνιος Αγρίππας, ο οποίος ήταν μεσολαβητής για την κοινή συμφιλίωση ανάμεσα στους πατρίκιους και στους πληβείους, κηδεύτηκε με έρανο. Ο Ατίλιος Ρήγουλος, όταν έτρεπε σε φυγή τους Καρχηδονίους στην Αφρική, έγραψε στη Σύγκλητο ότι είχε φύγει ο μισθωτός εργάτης του κι είχε εγκαταλειφθεί το χωράφι του απ’ αυτόν· η Σύγκλητος αποφάσισε να αναλάβει το κράτος τη φροντίδα του αγρού, επειδή ο Ρήγουλος απουσίαζε. Οι κόρες του Σκιπίωνα πήραν προίκα από το δημόσιο ταμείο, επειδή ο πατέρας (τους) δεν είχε αφήσει τίποτα σε εκείνες. Δίκαιο ήταν, μα τον Ηρακλή, ο ρωμαϊκός λαός να πληρώσει φόρο στον Σκιπίωνα, αφού ο ίδιος εισέπραττε μόνιμα φόρο από την Καρχηδόνα. Ευτυχισμένοι οι άντρες των κοριτσιών, για τους οποίους ο ρωμαϊκός λαός πήρε τη θέση του πεθερού τους!
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
1. «quod….vixerint»: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία. Ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων: δηλαδή έχουμε υποτακτική χρόνου παρακειμένου (vixerint) μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (miseretur: υποτακτική ενεστώτα) για το προτερόχρονο στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας πρότασης miseretur.
2. «qui ...... fuit»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική- προσδιοριστική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους qui. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός, χρόνου παρακειμένου για το παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης Menenius Agrippa.
3. «cum. . . funderet»: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που εισάγεται με τον ιστορικό διηγηματικό σύνδεσμο cum, για να δηλωθούν οι χρονικές ευκαιρίες ή οι χρονικές περιστάσεις στο πλαίσιο των οποίων πραγματοποιείται η πράξη της κύριας πρότασης. Υπογραμμίζει μια βαθύτερη σχέση κύριας και δευτερεύουσας πρότασης, δηλ. μια σχέση αιτaτού και αιτίας μεταξύ τους. Εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί το υποκειμενικό στοιχείο και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Εκφέρεται δηλ. με υποτακτική παρατατικού (funderet) μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (scripsit= παρακείμενος με σημασία αορίστου) για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα scripsit.
4. «quoniam…aberat» δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, που εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quoniam και εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία. Χρόνου παρατατικού για τη διάρκεια στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας placuit.
5. «quia … reliquerat»: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, που εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quia και εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία. Χρόνου υπερσυντελίκου για να δηλωθεί μια πράξη που είχε συμβεί και είναι η αιτία της κύριας πρότασης. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας acceperunt.
6. «cum…exigeret» δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο cum γιατί η αιτιολογία θεωρείται ως αποτέλεσμα μιας εσωτερικής λογικής διεργασίας. Εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί η υποκειμενική αιτιολογία και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Έχουμε δηλ. υποτακτική παρατατικού (exigeret) μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (η εξάρτηση βρίσκεται στο απαρέμφατο conferre που με τη σειρά του εξαρτάται από το απρόσωπο aequum erat) για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο απαρέμφατο της κύριας πρότασης.
7. «quibus.....fuit»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική- προσδιοριστική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους quibus. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός, χρόνου παρακειμένου για το παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στην επιφωνηματική αιτιατική viros της κύριας ελλειπτικής πρότασης.
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
1. «quod….vixerint»: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία. Ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων: δηλαδή έχουμε υποτακτική χρόνου παρακειμένου (vixerint) μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου (miseretur: υποτακτική ενεστώτα) για το προτερόχρονο στο παρόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας πρότασης miseretur.
2. «qui ...... fuit»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική- προσδιοριστική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους qui. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός, χρόνου παρακειμένου για το παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης Menenius Agrippa.
3. «cum. . . funderet»: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που εισάγεται με τον ιστορικό διηγηματικό σύνδεσμο cum, για να δηλωθούν οι χρονικές ευκαιρίες ή οι χρονικές περιστάσεις στο πλαίσιο των οποίων πραγματοποιείται η πράξη της κύριας πρότασης. Υπογραμμίζει μια βαθύτερη σχέση κύριας και δευτερεύουσας πρότασης, δηλ. μια σχέση αιτaτού και αιτίας μεταξύ τους. Εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί το υποκειμενικό στοιχείο και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Εκφέρεται δηλ. με υποτακτική παρατατικού (funderet) μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (scripsit= παρακείμενος με σημασία αορίστου) για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα scripsit.
4. «quoniam…aberat» δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, που εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quoniam και εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία. Χρόνου παρατατικού για τη διάρκεια στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας placuit.
5. «quia … reliquerat»: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, που εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quia και εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία. Χρόνου υπερσυντελίκου για να δηλωθεί μια πράξη που είχε συμβεί και είναι η αιτία της κύριας πρότασης. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας acceperunt.
6. «cum…exigeret» δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο cum γιατί η αιτιολογία θεωρείται ως αποτέλεσμα μιας εσωτερικής λογικής διεργασίας. Εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί η υποκειμενική αιτιολογία και ακολουθεί τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Έχουμε δηλ. υποτακτική παρατατικού (exigeret) μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου (η εξάρτηση βρίσκεται στο απαρέμφατο conferre που με τη σειρά του εξαρτάται από το απρόσωπο aequum erat) για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο απαρέμφατο της κύριας πρότασης.
7. «quibus.....fuit»: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική- προσδιοριστική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία αρσενικού γένους quibus. Εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό γεγονός, χρόνου παρακειμένου για το παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στην επιφωνηματική αιτιατική viros της κύριας ελλειπτικής πρότασης.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
inter patres ac (inter) plebem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει το «μεταξύ», προσδιορίζει το ρήμα fuit.
gratiae: γενική αντικειμενική, ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στη λέξη sequester.
discessisse, desertum esse: αντικείμενα του ρήματος scripsit και ειδικά απαρέμφατα.
senatui: δοτική προσωπική δίπλα στο απρόσωπο ρήμα placuit.
curari: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απροσώπου ρήματος placuit.
mehercule: επιφώνημα που λειτουργεί ως επίκληση.
conferre: υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης aequum erat και τελικό απαρέμφατο.
O felices virum puellarum: πρόκειται για ελλειπτική επιφωνηματική πρόταση, που έχει το ρόλο κύριας πρότασης.
Ο επιφώνημα
Viros: επιφωνηματική αιτιατική.
inter patres ac (inter) plebem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει το «μεταξύ», προσδιορίζει το ρήμα fuit.
gratiae: γενική αντικειμενική, ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στη λέξη sequester.
discessisse, desertum esse: αντικείμενα του ρήματος scripsit και ειδικά απαρέμφατα.
senatui: δοτική προσωπική δίπλα στο απρόσωπο ρήμα placuit.
curari: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απροσώπου ρήματος placuit.
mehercule: επιφώνημα που λειτουργεί ως επίκληση.
conferre: υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης aequum erat και τελικό απαρέμφατο.
O felices virum puellarum: πρόκειται για ελλειπτική επιφωνηματική πρόταση, που έχει το ρόλο κύριας πρότασης.
Ο επιφώνημα
Viros: επιφωνηματική αιτιατική.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Τα ουσιαστικά Plato και Zeno είναι τριτόκλιτα αλλά ως ουσιαστικά προερχόμενα από ελληνικά ονόματα έχουν και κάποιους επιπλέον τύπους: Στην ονομαστική και στην κλητική: Plato/Platon και Zeno/Zenon και στην αιτιατική: Platonem/Platona και Zenonem/Zenona
To plebs είναι ετερόκλιτο: κλίνεται σύμφωνα με την γ΄ αλλά και την ε΄ κλίση: plebs, plebis και plebei. Προσοχή: δεν έχει πληθυντικό.
gratia -ae θηλυκό α΄ κλίσης. Ετερόσημο: στον ενικό: gratia -ae = χάρη, συμφιλίωση, στον πληθυντικό: gratiae -arum = ευγνωμοσύνη.
felices viros: ιδιομορφία της λατινικής καθώς η αιτιατική viros χρησιμοποιειται ως επιφωνημα.
dos, dotis: θηλυκό, γ΄ κλίσης, γενική πληθυντικού: dotium
sequester –stris: αρσενικό γ΄ κλίσης, γενική πληθυντικού: sequestrium
pater -tris αρσενικό γ΄κλίσης. Ετερόσημο, στο ενικό: πατέρας, στον πληθυντικό patres -um = πατρίκιοι. Γενική πληθυντικού σε-um: patrum
Τα ουσιαστικά Plato και Zeno είναι τριτόκλιτα αλλά ως ουσιαστικά προερχόμενα από ελληνικά ονόματα έχουν και κάποιους επιπλέον τύπους: Στην ονομαστική και στην κλητική: Plato/Platon και Zeno/Zenon και στην αιτιατική: Platonem/Platona και Zenonem/Zenona
To plebs είναι ετερόκλιτο: κλίνεται σύμφωνα με την γ΄ αλλά και την ε΄ κλίση: plebs, plebis και plebei. Προσοχή: δεν έχει πληθυντικό.
gratia -ae θηλυκό α΄ κλίσης. Ετερόσημο: στον ενικό: gratia -ae = χάρη, συμφιλίωση, στον πληθυντικό: gratiae -arum = ευγνωμοσύνη.
felices viros: ιδιομορφία της λατινικής καθώς η αιτιατική viros χρησιμοποιειται ως επιφωνημα.
dos, dotis: θηλυκό, γ΄ κλίσης, γενική πληθυντικού: dotium
sequester –stris: αρσενικό γ΄ κλίσης, γενική πληθυντικού: sequestrium
pater -tris αρσενικό γ΄κλίσης. Ετερόσημο, στο ενικό: πατέρας, στον πληθυντικό patres -um = πατρίκιοι. Γενική πληθυντικού σε-um: patrum
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
miseror: θρηνώ, λυπάμαι κάποιον––μιζέρια/μίζερος
plebs και plebes: οι πληβείοι––η πλέμπα, η πλεμπάγια (ο όχλος)
curo: φροντίζω––η κούρα (η φροντίδα), κουράρω
mercenarius: μισθωτός εργάτης––ο μερκαντιλισμός (εμποροκρατία, οικονομικό σύστημα)
miseror: θρηνώ, λυπάμαι κάποιον––μιζέρια/μίζερος
plebs και plebes: οι πληβείοι––η πλέμπα, η πλεμπάγια (ο όχλος)
curo: φροντίζω––η κούρα (η φροντίδα), κουράρω
mercenarius: μισθωτός εργάτης––ο μερκαντιλισμός (εμποροκρατία, οικονομικό σύστημα)